ކުދިކުދި ރަށްރަށުގެ ފެނަކައަށް ވައްދާ މީހުން ވެސް ކަނޑައަޅަނީ ރައީސުންނެވެ. އެ ރަށްރަށުގެ ޕާކެއް ހެދިޔަސް ރައީސުންގެ ހެޔޮފުޅު ކަމުންނެވެ. އެއިން ރަށަކަށް ރައީސަކު ވަޑައިގަންނަވާ ނަމަ، ތިބެންޖެހެނީ އެކިވަރުގެ އެކި ނޯޓުކޮޅު ހިފައިގެންނެވެ. ރައީސްގެ ރުހުމާއި ހެޔޮފުޅުކަމުން ނޫނީ އެއްވެސް ކަމެއް ނުވާނެއެވެ.
ގާނޫނުއަސާސީގައި އޮތީ އިން ވަކިކޮށް، ބާރުތައް ބަހައިފައެވެ. ތިން ބާރު ހަމައަށް ވަކިކޮށްފައެވެ.
އެއީ، ގާނޫނު ހެދުމުގެ ބާރާއި، ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރާއި، ޝަރުއީ ނިޒާމެވެ. މި ތިން ބާރަކީ އެއް ބާރުން އަނެއް ބާރަށް އަރައިނުގަނެ، އެއްނުވެ، ވަކި އިމެއް، ވަކި ތަރަހައެއްގެ ތެރޭގައި ހިންގާ ތިން ބާރެވެ. ބޭނުމަކީ އިންސާފާއި، ހަމައާއި އުސޫލު ދެމެހެއްޓުމެވެ. ނެގެހެއްޓުމެވެ.
އެކަމަކު، ސުވާލަކީ މިހާރު އެ ގާނޫނުއަސާސީގައި ތަސައްވުރު ކުރި އުސޫލާއި ހަމަ ހިފެހެއްޓޭތޯއެވެ؟
ވަރިހަމައޭ، ހޯހޯއޭ ކިޔައި ދިވެހީން ފުރަގަސްދިން ވިރާސީ ރަސްރަސްކަލުންނާއި އަދުގެ ޑިމޮކްރެޓިކް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއިންނާ ހަގީގަތުގައި ތަފާތަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ ގާނޫނުއަސާސީ ތަސައްވުރު ކުރި މިނިވަންކަމާއި އިންސާފާއި ހަމަހަމަކަމާއި އުސޫލުތައް ނެގެހެއްޓޭތޯއެވެ؟ ތިން ބާރު އޮތީ ވަކިވެފައިތޯއެވެ؟
ރަސްރަސްކަލުންނަށް ވުރެ ރައީސުން މާ ބޮޑު؟
ޑިމޮކްރެޓްސްގެ ނައިބު ރައީސްކަމަށް މި ފަހުން އިންތިޚާބުވި މުހައްމަދު ވަހީދު (ވައްޑޭ) ގަބޫލުކުރައްވަނީ އިހުގެ ރަސްރަސްކަލުން ވެސް މިހާރުގެ ޑިމޮކްރެޓިކް ރައީސުންނަށްވުރެ މާ ބަލިކަށި ކަމަށެވެ. އޭނާގެ ވަކާލާތަކީ، ރައީސުން ކުޑަކުރުމެވެ.
"އޭރު އަޅުގަނޑުމެން ހޯހޯއޭ ކިޔާފައި، ފުރަގަސް ދީ، ދޫކޮށްލި ވިރާސީ ރަސްކަމުގައި ރަސްކަލަކަށް ވެސް ނޯންނަހާ ގިނަ ވަޒީފާ މިހާރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކައިރީ އޮވޭ. އޭރު ރަސްކަލަކަށް ވެސް ނުކުރެވޭހާ ޚަރަދު މިހާރުގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެބަކުރައްވާ. އޭރުގެ ރަސްކަލަކަށް ވެސް ނުނެންގެވޭހާ ދަރަނި މިހާރުގެ އެބަ ނަންގަވާ. އޭރުގެ ރަސްކަލަކު ވެސް ކުރައްވާ ކަމެއް ނޫން ރަށްރަށުގެ އެ ހުންނަ އެތެރޭގެ ކުދިކުދި ކަންކަމާ ބެހުން. މިހާރު ވެއްޖިއްޔާ އާދައިގެ އެއްކަލަ 100 މީހުން ހަމަނުވާ ރަށުގެ އިންޖީނުގޭ މުވައްޒަފަކަށް ވެސް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެބަ މީހުން ލައްވާ،" މިއީ އޭނާ އެ ދައްކަވާ ވާހަކައެވެ.
"ބައްލަވާ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ވީމާ ވަޒީފާ ދެއްވީމާ މެރިޓް އުސޫލެއް ބޭނުމެއްނުވޭ. އަލިފެއް ބާއެއް ނޭނގުނަސް ހަމަ އެމްބަސީތަކުން ވެސް ވަޒީފާ ދެއްވަންވީ. ޑެޕިއުޓީ، ސްޓޭޓް މިނިސްޓަރުކަން، ވަޒީރުކަން ވެސް ދެއްވަންވީ،"
އެ ކަންކަމަށް އެކަނި ބެލިޔަސް މިހާރުގެ ރައީސުން އޭރުގެ ރަސްރަސްކަލުންނަށް ވުރެ މާ ބާރުގަދައެވެ. މާ ބޮޑުވެފައި މާ ގަދައެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހެއް ނޫނޭ، ރައީސްގެ މަޖިލީސް؟
ރާއްޖެއަށް މި ކިޔާ ޒަމާނީ ޑިމޮކްރެސީގެ ފޮނިމީރުކަން އައި ފަހުން އެންމެ ފުރަތަމަ މަލްޓި ޕާޓީ އިންތިޚާބެއް ބޭއްވީ 2008 ވަނަ އަހަރެވެ. އޭރު ވެރިކަމުގައި އޮތް އެމްޑީޕީއަށް މަޖިލީހުން ހޯދުނީ 40 އިންސައްތައެއްހާ ގޮނޑިއެވެ. ދެން ވެރިކަމަށް އައި ޕީޕީއެމުން އެ ފަހަރު 60 އިންސައްތަ ގޮނޑި ކާމިޔާބުކުރިއެވެ. އޭގެ ފަހުން، 2018 ގައި އުފެދުނު އެމްޑީޕީގައި ދެވަނަ ވެރިކަމުގައި މަޖިލީހުން 70 އިންސައްތަ ގޮނޑި ހޯއްދެވިއެވެ. މިހާރު މި އޮތް ޕީއެންސީގެ ސަރުކާރުން 80 އިންސައްތައަށްވުރެ މަތިން އެ އޮތީ ސުޕަ މެޖޯރިޓީއެއް ހޯދައިފައެވެ.
މަޖިލީހުން އެއްވެސް ކަމެއް، އެއްވެސް ގާނޫނެއް ހެދޭނީ ވެސް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ރުހުމާއި ތާއީދާ އެކުއެވެ.
ގާނޫނުއަސާސީއަށް ގެނައި އިސްލާހާ އެކުގައި އެ މެންބަރުން އިތުރު ގޮތެއް ހައްދަވައިފި ނަމަ، އެ މެންބަރުންގެ ގޮނޑި ގެއްލޭނެއެވެ. ހަމަ ހަގީގަތުގައި ވެސް އެ މަޖިލީހުން ސަރުކާރު ނުރުހުންވެދާނެ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކޯފާވެދާނެ ފަދަ ކަމެއް ކުރައްވާކަށެއް ނުކެރޭނެއެވެ. އެހެންވީމާ އެއީ، މިނިވަން ބާރެއްތޯ ވެސް ސުވާލުކުރަން ޖެހެއެވެ.
"މި ދާ ޓްރެންޑުން ވެއްޖިއްޔާ އަންނަ ދައުރު ނަގާނެ، 90 ޕަސެންޓަށްވުރެ މަތިން. އެހެންވީމާ ރާއްޖޭގައި ދުވަސްކޮޅަކުން ހަގީގަތުގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ސަރުކާރުން ނޫނިއްޔާ ވާދަކުރުމުގެ ޒަރޫރަތު ވެސް ނެތިދާނެ،" މިދިޔަ ފަސް އަހަރު އުނގޫފާރު ދާއިރާގެ މެންބަރުކަން ވެސް ކުރެއްވި ވައްޑޭ ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ.
"މުޅި ދައުލަތް މި ނުކުންނަނީ އެއް ކެންޑިޑޭޓު ކިހިލި ޖަހާލައިގެން. އަނެއް ކެންޑިޑޭޓަކަށް މި ހުންނަނީ ހަމަ އާދައިގެ ފަރުދެއް. އޭނާވީ ހަމައެކަނި ކޮންމެ ވެސް ވިސްނުމެއްގެ ވާހަކަ، ނޫނީ ލެޖިސްލޭޓިވް އެޖެންޑާއެއްގެ ވާހަކަ، ނޫނީ ހުށަހެޅުމެއްގެ ވާހަކަ އެކަނި ދައްކަން. އާންމު ރައްޔިތުންނަށް އެބަ އެނގޭ އޭނާއަކަށް ހޯދައިދެވޭނެ އާސަންދައެއް ނެތްކަން. އާންމު ގޮތެއްގައި މެންބަރުކަން އާސަންދަ ވެސް ހޯދައިދޭން މި ޖެހެނީ. އާންމު ރައްޔިތުން އެބަ ގަބޫލުކުރޭ ޙައްޖު ކޯޓާ ވެސް ލިބޭނީ މެންބަރަށް ގުޅައިގެންކަން. އާންމު ރައްޔިތުން އެބަ ގަބޫލުކުރޭ ރަށުގައި އެއްވެސް ކަމެއް ވާން އޮތީ މީނާއަށް ގުޅައިގެން ކަމަށް،"
ޑިމޮކްރެޓްސްގެ ނައިބު ރައީސް މުހައްމަދު ވަހީދު: އޭނާ ވިދާޅުވީ، ރައީސުން މިހާރު މާ ބޮޑު ކަމަށް -- ފޮޓޯ/ ޑިމޮކްރެޓްސް
ވައްޑޭ ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި އެއީ މިހާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހެއް ނޫނެވެ. ހަމަ ސީދާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޖިލީހެވެ.
އިއްޔެ މި ހިނގާ ވިހިވަނަ މަޖިލީހުގެ މެޖޯރިޓީ ލީޑަރު އިބްރާހިމް ފަލާހް ވެސް ހަގީގަތުގައި އެ ވިދާޅުވީ އެ ވާހަކައެއް ނޫންހެއްޔެވެ؟ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އަބްދުއްރަޙީމް އަބްދުﷲ ވަކިކުރަން އުޅޭ ވާހަކައާ ގުޅުވައި ފަލާހް ވިދާޅުވީ، ޕީއެންސީގެ ޕާލިމަންޓްރީ ގްރޫޕުގެ 100 އިންސައްތަ މެންބަރުން ތިއްބެވީ ރައީސްގެ ފަހަތްޕުޅުގައި ކަމަށެވެ.
މިނިވަން މުއައްސަސާއެއް، ޝަރުއީ ނިޒާމެއް ނެތެއްނު؟
ގާނޫނުއަސާސީ ލިޔުނު އިރުގައި ތަސައްވުރު ކޮށްފައި އޮތީ ތިން ބާރު ވަކިވަކިން މިނިވަންކަމާ އެކު ހިނގާނެ ކަމަށެވެ. އެ ބާރުތަކުގެ ވަކިން، މިނިވަން މުއައްސަސާތަކެއް ވެސް ނަމަށް ވެސް މިނިވަން ކިޔާފައި ހެއްދެވީ ފާރަވެރިވުމާއި ޖަވާބުދާރީކުރުވުމާއި އިންސާފު ނަގަހައްޓާށެވެ.
އެކަމަކު، އެ މިނިވަން މުއައްސަސާތަކުގެ ނަމުގައި މިނިވަން އޮތުން ފިޔަވާ އެ ތަންތަނުގައި އޮތީ ކޮން މިނިވަންކަމެއްތޯ ވައްޑޭ ސުވާލު އުފެއްދެވިއެވެ. އެއީ ހަގީގަތުގައި ވެސް ކުރަންޖެހޭ ސުވާލެކެވެ. ވިސްނާން ޖެހޭ ކަމެކެވެ.
އެއް މިސާލަކީ އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނެވެ. އެ ކޮމިޝަނަށް އަބަދު ވެސް ބެލޭ، އެނގޭ ކަމަށް ވަނީ ފަސް އަހަރު ކުރީގެ ކަންކަމެވެ. ދުވަހަކު ވެސް އެ ނޫން ވަރެއް ނުވެއެވެ. ވެރި މީހާ ބަދަލުވީމާ، ނިމިދިޔަ ވެރިމީހާގެ ވައްކަމާއި ކޮރަޕްޝަން ބަލަން ތެޅިގަތުން ނޫން ކަމެއް ނުވެއެވެ. އެތައް މިލިއަނެއް ޚަރަދުކުރާއިރު، ދައުލަތަށް މަދު ދެތިން ލާރިއެއް ނޫނީ ރިކަވާ ނުކުރެވެއެވެ.
"މިނިވަން މުއައްސަސާތައް ވެސް އަސްލުގައި އޭގެ އަނެއް މާނައަކީ ސަރުކާރުގެ ކިބައިން މިނިވަންވުން. އެއީ އެންމެ މުހިންމު ބޭނުން،" ކަންބޮޑުވުން ވައްޑޭ ހިއްސާކުރެއްވިއެވެ.
"ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރާއި ގާނޫނު ހެދުމުގެ ބާރު އެއްވީމާ އޭގެ މާނައަކީ މި ދެބައި މީހުންގެ ތެރެއިން އަންނަ ޑީލަކުން ޝަރުއީ ނިޒާމަށް. ދެން ހަމަ މިނިވަން މުއައްސަސާތަކަށް ވެސް މި ދެންނެވި ގާބިލުކަމަކަމަށް، ނަޒާހަތްތެރިކަމަކަށް، ދާއިރާގެ ތަޖުރިބާއަކަށް ބައްލަވާނެ ކަމެއް ނެތް. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ވިދާޅުވާހާ ގޮތަކަށް ކަން ކުރައްވާނެ ކަހަލަ އެކްޓިވިސްޓުން، އަރިސް މީހުން، ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ވަފާތެރިވާނެ މީހުން ލައްވަންވީ،"
އޭނާ ވިދާޅުވަނީ ހަގީގަތެވެ. ރަސްރަސްކަލުން ތިއްބަވާ ގައުމުތައް ވެސް އަދިވެސް ދުނިޔޭގައި އެބަ ހުއްޓެވެ. އެކަމަކު، އެ ރަސްރަސްކަލުންނަށް ވުރެ މި ރައީސުން މާ ބޮޑެވެ. މާ ބާރުގަދައެވެ.
"ރަސްކަން އޮންނަ ގައުމުތަކުގައި ރަސްރަސްކަލުންނަށް ވެސް އޮތް ބާރަށްވުރެ ހަގީގަތުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަކަށް މިހާރު ނެގިފައި އޮތް ބާރު، ހިބަކޮށްދެވިފައި އޮތް ބާރުގެ މިންވަރު މާ މާ ބޮޑު،" އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
"އެ ކަމުން ނުކުންނަ ނަތީޖާ މި ދެންނެވީ އިންތިހާއަށް ބިރުވެރިއޭ،"
ހުރިހާ ބާރެއް ދައުލަތުގެ ދަރަންޏަށެވެ. ބިޔަ ރައީސުންގެ ސިޔާސީ އިސްރާފަށް ދަރަނި ނަގަމުން ނަގަމުންގޮސް އޮޑީގެ ބަރުމަރުކާއަށްވުރެ އަޑިއަށްގޮސް ގައުމީ މާލިއްޔަތު އޮޑީގެ ފަށްގަނޑު މިހާރު ހުރީ ކަނޑުގެ ސަތަހައާ ދާދި އެއްވަރުވެފައެވެ. އުތުރުކަރައާ ދިމާލުން ނުވަތަ ސީނުކަރައާ ދިމާލުން ކިރިޔާ ރާޅެއް ހިއްލިލިޔަސް އޮޑި ފެތޭހާ "ދަރަނި" ބަރާކޮށްފައެވެ.
ރައީސުން މާ ބޮޑީއެވެ. އެ ވެރިން މާ ބާރުވެރީއެވެ. މާ ނުފޫޒުގަދައީއެވެ. ސަރުކާރުތައް މާ ބޮޑީއެވެ. މިނިވަންކަން މާ ކުޑައީއެވެ. ގާނޫނުއަސާސީ ތަސައްވުރު ކުރި ރީތި، ހަމަ، އުސޫލު ނެތީއެވެ. ރައީސުން ކުޑަކުރަންވީއެވެ. އެ ވާހަކަ ދައްކަންވީއެވެ. އެ ވިސްނުން ވިސްނަން ޖެހެއެވެ.
ނޫން ނަމަ ރަށްރަށުގެ ފެނަކަ ވަޒީފާއާއި ގާނޫނު ހަދާ މެންބަރުން ވެސް ތާއަބަދު ތިބޭނީ ރައީސްގެ ޖީބުގައެވެ.