މިސާލެކެވެ. ރައްޔިތުން ސަރުކާރާ ނުރުހުނީއެވެ. ރުޅިގަނޑު ފަޅައިގެން ދިޔައީއެވެ. ސަރުކާރު ބަދަލުކުރަން ރައީސް ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒުގެ އިތުބާރު ނެތްކަމަށް ސޮއި ވެސް ހަމަކުރީއެވެ. އެކަމަކު، ރައީސްގެ ފުރިހަމަ ބާރު އޮތް ޕީއެންސީގެ ކުޑަކުޑަ ފިޔަވަޅު އަޅާ ކޮމިޓީއަކަށް، ރައީސްގެ އިތުބާރު ނެތް ކަމަށް ސޮއިކުރި ރައްޔިތުންގެ މަންދޫބުންތައް ނަގައި ހޫރާލެވޭނެއެވެ. އެ މެންބަރުންގެ ގޮނޑި ގެއްލުވާލެވޭނެއެވެ.
އެހެން މިސާލެކެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އަބްދުއްރަޙީމް އަބްދުﷲއާއި ސަރުކާރާ ދެމެދު ހިޔާލު ތަފާތުވީއެވެ. ދެން ވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟
އަބްދުއްރަހީމަކީ ދައުލަތުގެ ތިން ބާރުން ކުރެ އެއް ބާރުގެ ވެރިޔާއެވެ. އެކަމަކު، ސަރުކާރުގެ ވެރިން ނޫނިއްޔާ ރައީސް މުއިއްޒު ބޭނުންފުޅުވެލައްވައިގެން ޕީއެންސީން އަބްދުއްރަހީމް ވަކިކުރާއިރަށް ގޮނޑި ގެއްލޭނެއެވެ. ޕީއެންސީގެ ކުޑަކުޑަ ފިޔަވަޅު އަޅާ ކޮމިޓީއަކަށް މަޖިލީހުގެ ރައީސް މަގާމުން އެއްލައިލެވޭނެއެވެ. އެއް ބާރުގެ ވެރިޔާ ކުޑަ ކަކުލަށް ތިރިކޮށްލެވޭނެއެވެ.
މިއީ އިއްޔެ ގާނޫނުއަސާސީގެ 73 ވަނަ މާއްދާއަށް ގެނައި 'ގޮނޑި ގެއްލޭ' އިސްލާހާ މެދު މީހުންގަނޑު ރުޅިއައިސްގެން އުޅޭ ސަބަބެވެ. ރައްޔިތުން އަވީގައި ކިއޫ ހަދައިގެން ގޮސް ވޯޓުލައިގެން އިންތިޚާބުކުރި މެންބަރުންތަކެއް ނަގައި އެއްލައިލުމުގެ ބާރު ޕާޓީއެއްގެ ކުޑަ ކޮމިޓީއަކަށް ލިބޭތީއެވެ. ރައްޔިތުންގެ ބާރު ކެނޑޭތީއެވެ.
"ރައްޔިތުންގެ ބާރު އެއްކޮށް ކެނޑުނީ. ދެން ހަދަން ޖެހޭނީ ޕާޓީން ބުނިހާ އެއްޗެއް،"
އެ އިސްލާހަށް ވޯޓު ވެސް ދެއްވިއެވެ. އެކަމަކު، ޕީއެންސީ މެންބަރުންގެ ވެސް ހިޔާލަކީ މިއެވެ. އެ މެންބަރުންނަށް ވެސް މި ކުރެވުނީ ކީއްކަން އެނގެއެވެ.
ބޮޓުންނޭ ނުކިޔޭންވީ ކީއްވެ؟
މެންބަރުންނާ ދިމާއަށް ބޮޓުންނޭ ވިދާޅުވީ، ގަލޮޅު ދެކުނު ދާއިރާގެ މެންބަރު މީކާއިލް އަހުމަދު ނަސީމެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވީ، އިސްލާހާ އެކު މެންބަރުން 'ބޮޓުންތަކަކަށް'ވާނެ ކަމަށެވެ. އެއީ، އޭނާގެ އެކަނި ކަންބޮޑުވުމެއް ނޫނެވެ. ގާނޫނުއަސާސީއާއި ގާނޫނު ކިޔައިގެން ހުރި މީހެއް ނަމަ، އެ ކަންބޮޑުވުން އެބައޮތެވެ.
"ސިޔާސީ ގޮތުން މެންބަރުން ކޮންޓްރޯލްކުރެއްވުމުގެ ބޭނުމުގައި މި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް އޮޕަރޭޓްކުރެވިގެންދާ މަންޒަރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި ފެނިގެންދަނީ. މިއީތޯ ސިޔާސީ ޕާޓީއެއްގެ ޕަޕެޓުންނަށް ވެގެން ބޮޓުންނަށް ވެގެން މިތާ އުޅުއްވަންތޯ މިއަދު ރައްޔިތުންގެ މަންދޫބުން އެދިލައްވަނީ؟" މީކާއިލް ސުވާލުކުރެއްވިއެވެ.
އެކަމަކު، މެންބަރުންނަށް ނިސްބަތްކޮށް 'ބޮޓުންނޭ' ވިދާޅުވުމުން އަބްދުއްރަހީމް އެކަން ހުއްޓުވިއެވެ.
"މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނަކީ ބޮޓުން ކަމަށް ދޭހަވާ އިބާރާތުން ވާހަކަދެއްކުމަކީ މެންބަރުންގެ ގަދަރާއި އިއްޒަތަށް އުނިކަން އަންނާނެ ކަމެއް ކަމުގައި ދަންނަވަން،" އެ މަނިކުފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.
ތަޅުމުގައި މެންބަރުންނަށް މުޚާތަބުކުރަން އޮންނަ އުސޫލުގެ ގޮތުން އެ ވާހަކަ ވިދާޅުވީ ކަންނޭނގެއެވެ. އެކަމަކު، އިއްޔެ ހުށަހަޅައި، މެންދުރު ބަހުސްކޮށް، މެންދުރު ފަހު ކޮމިޓީން ފާސްކޮށް، ހަވީރު ތަޅުމުން ފާސްކޮށް އިރުއޮއްސުނު ގަޑީގައި ތަސްދީގުކުރެއްވި ގާނޫނުއަސާސީގެ އިސްލާހަކީ މެންބަރުން 'ބޮޓުން'ނަށް ވެދާނެ އިސްލާހެއް ކަމުގެ ބިރު އެބައޮތެވެ.
ކަންބޮޑުވަނީ ކީއްވެ؟
ޕާޓީ ބަދަލުކުރީމާ ގޮނޑި ގެއްލުމަކީ އެކަކު ވެސް ދެކޮޅު ކަމެއް ނޫނެވެ. މީހުންގަނޑު ރުޅިއައިސްގެން އުޅެނީ އެ ކަމަކާ ނޫނެވެ. މައްސަލައަކީ ޕާޓީން ވަކިކުރީމާ ވެސް ގޮނޑި ގެއްލުމެވެ.
މާޒީއަށް ބަލައިލުމުން ޕާޓީތަކުން މީހުން ވަކިކުރާ ގޮތް ފެންނާނެއެވެ. މާ ބޮޑަށް މަގުބޫލުވާން ހެދީމާ ވެސް، ވެރިޔާއާ ހިޔާލު ތަފާތުވީމާ ވެސް، ނޫނީ ރިޔާސީ ރޭހަށް ޝައުގުވެރިކަން ފާޅުކުރީމާ ވެސް ޕާޓީން ކަނޑާލާފައި އެބަހުއްޓެވެ. އެ ގޮތަށް، ހަމައެއް އުސޫލެއް ނެތި މެންބަރުން ވެސް ޕާޓީން ވަކިކުރެވޭނެއެވެ. ބޭނުންވެއްޖެ ނަމަ، ގޮނޑި ގެއްލުވައިލެވޭނެއެވެ.
"ޤާނޫނުއަސާސީގެ 75 ވަނަ މާއްދާ މަންސޫޚުވީ. މެންބަރުން ރިއާޔަތްކުރަންޖެހޭނީ ޕާޓީގެ ފިޔަވަޅު ކޮމިޓީގެ ބާރު ގެންގުޅޭ މީހެއްގެ މަސްލަހަތު. ގައުމީ މަސްލަހަތަށް ރިއާޔަތްކުރުން އުވުނީ،" ކުރީގެ މެންބަރު މުހައްމަދު ވަހީދު (ވައްޑޭ) ނުރުހުން ފާޅުކުރެއްވިއެވެ.
އެ މާއްދާގައި ބުނަނީ މިހެންނެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ޢަމަލުކުރާންވާނީ، ޤައުމީ މަޞްލަޙަތާއި ރައްޔިތުންގެ ލާބަޔާއި މަންފާއަށް އިސްކަންދީގެންނެވެ. އަދި، އެއްވެސް މެންބަރަކު އެ މީހެއްގެ ނުވަތަ އެ މީހަކާ ޚާއްޞަ ގުޅުމެއް އޮތް އެހެން މީހެއްގެ ވެސް ޒާތީ މަޞްލަޙަތެއް ކުރިއެރުވުމަށް މަޤާމުގެ ބޭނުންކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އެބައިމީހުން، އެބައިމީހުން އިންތިޚާބުވީ ދާއިރާތައް ތަމްސީލުކުރުމުގައި، މުޅި ޤައުމާއި ހުރިހައި ރައްޔިތުންގެ ލާބަޔާއި މަންފާއަށް ރިޢާޔަތްކުރާންވާނެއެވެ.
"ޕާޓީގެ ލީޑަރު ކިތަންމެ ބޮޑު ނުބައިކަމެއް ކުރިޔަސް ހަނުހުރުން ނޫނީ ސަނާކިޔުން ނޫންގޮތެއް މަޖިލިސް މެންބަރަކަށް ދެން ނޯންނާނެއެވެ. މަޖިލިސް މެންބަރުގެ އަމިއްލަ ވިސްނުމާއި ފިކުރަށް ވަކާލާތުކޮށް ވޯޓުދިނުން ނިމުމަމަކަށް އައީއެވެ،" ކުރީގެ ހޯމް މިނިސްޓަރު އުމަރު ނަސީރު ވެސް ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރެއްވިއެވެ.
ޕާޓީތަކަކީ ގައުމީ ވިސްނުން އިސްކުރަންޖެހޭ ބައެއް ނޫނެވެ. އެއީ، ގާނޫނުއަސާސީގައި މަދަނީ ޖަމިއްޔާތައް ފަދަ ބައެކެވެ. ޕާޓީތަކުން ވިސްނަނީކީ ގައުމަށް އެންމެ ހެޔޮ ގޮތަކަށް ވެސް ނޫނެވެ. މައްސަލައަކީ، ކަންބޮޑުވުމަކީ، ދެރަ ކަމަކީ، މަޖިލީހުގެ ކޮންޓްރޯލް ޕާޓީގެ އަތްމައްޗަށް ދިއުމެވެ. ޕާޓީން ބޭނުންވާއިރަށް މެންބަރުން ކަނޑާލެވެން އޮތް އޮތުމެވެ.
ރައްޔިތުންގެ ބާރު، ސިޔާސީ ޕާޓީއަކަށް؟
ގާނޫނުއަސާސީގެ މައިގަނޑު އެއް އަސާސަކީ، ޖުމްހޫރިއްޔަތުގެ އަސާސަކީ ވެސް ރައްޔިތުންނާ ހިސާބުން ފެށޭ ބާރު، ރައްޔިތުންގެ އަތުގައި ދެމިއޮތުމެވެ.
"ދައުލަތުގެ ބާރުތައް ފެށިގެން އަންނަނީ ރައްތިތުންގެ ފަރާތުން.. އަދި، އެ ބާރު ދެމިއޮންނަނީ ވެސް ރައްޔިތުންގެ ކިބައިގައި. ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުގެ ވާހަކައެެއް މިތާކުނެތް. ރައްޔިތުން ވޯޓަކުން ހޮވާ މެންބަރުން ވަކިކޮށް ގޮނޑި ގެއްލުވާލުމުގެ ބާރު ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުގެ އެކްޓިވިސްޓުންނަށް ދިނުން ގޯސް،" ކުރީގެ މެންބަރު، ގާނޫނީ ވަކީލު އަލީ ހުސައިން އޭނާގެ ހިޔާލު ފާޅުކުރެއްވިއެވެ.
އޭނާގެ ވިސްނުމަކީ މިއެވެ. ގާނޫނުއަސާސީގެ މައިގަނޑު ވިސްނުމާ މި އިސްލާހު ފުށުއަރައެވެ. އެހެންވެ، މިއީ ބާތިލު އިސްލާހެކެވެ.
"ރައްޔިތުންގެ މަޖިިލީހުގެ މެންބަރުންގެ މިނިވަންކަން ކަށަވަރުވެފައި އޮތުމަކީ ޤާނޫނު އަސާސީގެ އެެންމެ އަސާސީ އެއް ސިފަ. އަދި، އެއީ ހެޔޮ ރިޔާސީ ނިޒާމެއް ހިންގުމަށް ހަމަ ކޮންމެހެން ލާޒިމު ކަމަކަށްވާއިރު މެންބަރުންގެ މިނިވަންކަން ގެއްލޭ ގޮތަށް ގާނޫނުއަސާސީ ބަދަލުކުރުން ވެސް ގާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފުވާނެ،" އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
އެކަމަކު، ސަރުކާރުގެ ވިސްނުން ތަފާތެވެ. ރައީސް މުއިއްޒު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެއީ ރައްޔިތުންގެ ހައްގުގައި ނިންމެވި ވަރަށް މުހިންމު ނިންމެވުމެކެވެ. ސަރުކާރުގެ މުޅި ދިފާއަކީ ވެސް އެއެވެ. ގާނޫނީ ގޮތުން އިސްލާހާ މެދު އެއްޗެއް ވިދާޅުވުމުގެ ބަދަލުގައި އެ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވަނީ ޕާޓީ ބަދަލުކުރުމުން ގޮނޑި ގެއްލެންޖެހޭ ކަމަށެވެ. ގަނެވިއްކުން ހުއްޓުވަން ލަސްވެއްޖެ ކަމަށެވެ. އެ ކަމަކާ އެކަކު ވެސް ދެކޮޅެއް ނޫނެވެ.
މި އިސްލާހުގައި ޖުމްހޫރިއްޔަތާއި ގާނޫނުއަސާސީގެ ހަތަރުވަނަ މާއްދާގައި ބުނާ ރައްޔިތުންގެ ބާރާއި 70 ވަނަ މާއްދާގައި ބުނާ ޖަވާބުދާރީކުރުވުމާއި 75 ވަނަ މާއްދާގައި ބުނާ މެންބަރުންގެ ވިސްނުން ގެންގުޅޭންވީ ގޮތާ ފުށުއަރައެވެ. ގާނޫނުއަސާސީގެ އަސާސީ ވިސްނުމާ ދެކޮޅެވެ.
ގާނޫނުއަސާސީ މި އޮތީ އަލުންބަލުން މާނަކުރަން ޖެހިފައެވެ. ބޮޓުންނޭ ނުކިޔޭންވީ ސަބަބެއް ނެތެވެ. ކިޔޭނެއެވެ. މި ވަރުވީމާ ކިޔާނެއެވެ.