(14 މާރޗްގެ އަދަދާ ގުޅޭ)
أبو سلمة ވިދާޅުވިއެވެ. އެހެންވީއިރު އަޑުއައްސަވާށެވެ. "ކަމަނާގެ ޙަޔާތްޕުޅުގައި އަޅުގަނޑު މަރުވެއްޖެނަމަ، ކޮންމެހެންވެސް މީހަކާ ކާވެނިބައްލަވާށެވެ!" އެހެންވިދާޅުވެފައި އެކަލޭގެފާނު ދުޢާފުޅު ކުރެއްވިއެވެ. "ދީލަތިވަންތަ ރަސްކަލޮކޯއެވެ! ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގެ ވެރި ރަސްކަލާކޯއެވެ! މިއަޅާގެ ދިރިހުރުމާއި މަރުވުންވަނީ އިބަރަސްކަލާނގެ ޔަދުޤުދްރަތްޕުޅުގައެވެ. أمّ سلمة ގެ ޙަޔާތްޕުޅުގައި މިއަޅާ މަރުވެއްޖެނަމަ މިއަޅާއަށްވުރެ ހެޔޮރަނގަޅު ބަދަލެއް، أمّ سلمة އަށް ދެއްވާނދޭވެ!"
އަރަހުށި ދީލަތިވަންތަ މާތް اللّـه أبو سلمة رضى اللّـه عنهގެ ދުޢާފުޅު އިޖާބަކުރެއްވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނަށްފަހު އެކަލޭގެފާނަށްވުރެ ހެޔޮބަދަލެއްގެ ގޮތުން، سيّد المرسلينصلّى اللّـه عليه وسلّم، أمّ سلمةގެ ފިރިކަލަކުކަމުގައި ލެއްވިއެވެ.
ކައުސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّم، أبو سلمة رضى اللّـه عنهގެ ޙާލުކޮޅު ބައްލަވަން ވަރަށްގިނަގިނައިން ޒިޔާރަތްކުރައްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. ހިޖްރައިން ހަތަރުވަނަ އަހަރުގެ ޖުމާދަލްއާޚިރާމަހުގެ ކުރީކޮޅުގެ ދުވަހެއްގައި އެކަލޭގެފާނުގެ ޙާލުކޮޅު މާބޮޑަށް ދަށަށްދިއުމުން ކައުސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّمގެ އަރިހުގައި އެޚަބަރު ދެންނެވުނެވެ. ކައުސާހިބާ صلّى اللّـه عليه وسلّمހަމައެވަގުތު އެގެކޮޅަށް ފައިންޕުޅު ބީއްސެވިއެވެ. އިތުރު ސާހިބާ އެގެކޮޅަށް ފައިންޕުޅު ބީއްސެވިއިރު އެކަލޭގެފާނުގެ އެކުވެރިޔާ އަދި ލޮބުވެތި ކޮއްކޯފުޅު އޮންނެވީ ނޭވާފުޅު ހޮޅިޔަށް އެޅުމުގެ ޙާލުކޮޅެއްގައެވެ. އިތުރު ސާހިބާ އެގެކޮޅަށް ވެދެވަޑައިގަތުމާއެކުأبو سلمةއިތުރު ސާހިބާގެ މޫނުފުޅަށް ބައްލަވައިލެއްވިއެވެ. ހަމައެއާއެކު އެކަލޭގެފާނުގެ ޠާހިރު ފުރާނަފުޅު މަތިވެރިވެގެންވާ ޢާލަމްލުއަރްވާޙަށް އުދުހިގެން ހިނގައްޖެއެވެ. ހީވީ އެކަލޭގެފާނު އިންތިޒާރު ކުރައްވަމުން ގެންދެވީ އެކަލޭގެފާނު ނުހަނު ލޯބިފުޅުވާ އަޚާ އަދި ސާހިބާގެ މޫނުފުޅު ދެކެވަޑައިގަތުމަށްހެންނެވެ. ކައުސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّمއެކަލޭގެފާނުގެ ބަރަކާތްތެރި އަތްޕުޅުންأبو سلمة رضى اللّـه عنهގެ ދެލޯފުޅު މަރުއްވައިލެއްވިއެވެ. އެއަށްފަހު ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "އިންސާނާގެ ފުރާނަ ހަށިގަނޑާ ވަކިވެގެންދާއިރު އޭނާގެ ދެލޯ އެފުރާނަ ދުށުމަށްޓަކައި ހުޅުވިފައި ހުރެއެވެ." އެއަށްފަހު އެގޭގެ އަހްލުވެރީންނަށް ބާރަށް ހަޅޭފުޅުލައްވަވައި ކީރިތިކުރެއްވުން މަނާކުރެއްވިއެވެ. ކައުސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّمއަނެއްކާވެސް ވަޑައިގެން ހުއްޓިވަޑައިގަތީ أبو سلمة رضى اللّـه عنه ގެ ހަށިކޮޅުގެ ކައިރިއަށެވެ. ކައުސާހިބާ ދެއަތްޕުޅު އުފުއްލަވައިލައްވައި ދުޢާކުރެއްވިއެވެ.
"އަޅުގެ އިލާހުވަންތަ ރަސްކަލާކޯއެވެ! މީނާގެ ކަށްވަޅު ތަނަވަސްކުރައްވާނދޭވެ! އެކަށްވަޅު އަލިކުރައްވައި ނޫރުން ފުރުއްވާނދޭވެ! އިނބަރަސްކަލާނގެ މިއަޅާއަށް މަޣުފިރަތުދެއްވާނދޭވެ! ތެދުމަގު ލިބިގެންވާ މީހުންގެ ތެރެއިން މީނާގެ މަޤާމު މަތިވެރިކުރައްވާނދޭވެ!"
އޭރުالسّيّدة أمّ سلمة رضى اللّـه عنهاއިންނެވީ ހިތާމަފުޅާއި މޮޅިފުޅުން ޙާލުކޮޅެއް ނެތިފައެވެ. އެކަމަނާ އިރުއިރުކޮޅާ ވިދާޅުވެއެވެ. "ހިތާމަހުއްޓެވެ. ބީރައްޓެހި ޙާލުގައި މިކުރިމަތިވީ ކިހައި ހިތާމަހުރި މަރެއްހެއްޔެވެ؟" ކައުސާހިބާ އެކަމަނާއަށް ކެތްތެރިވެވަޑައިގަތުމަށް ނަސޭހަތް ދެއްވިއެވެ. އިތުރު ސާހިބާ ވިދާޅުވިއެވެ. ކަމަނާ أبو سلمة އަށް މަޣްފިރަތު އެދިވަޑައިގަންނަވާށެވެ. އަދި أبو سلمة އަށްވުރެ ހެޔޮބަދަލެއް އެދިވަޑައިގެން ދުޢާކުރައްވާށެވެ!"
مسند إبن حنبلގައިأمّ سلمةގެ އަރިހުން ރިވާވެފައިވެއެވެ. އެއްދުވަހަކުأبو سلمة رضى اللّـه عنهކައުސާހިބާގެ އަރިހުން އެނބުރި ގެއަށް ވަޑައިގެންނެވިއިރު ހުންނެވީ ވަރަށް އުފާފުޅުންނެވެ. އެކަލޭގެފާނު އަހަރެންގެ ގާތުގައި ވިދާޅުވިއެވެ. "މިއަދުرسول اللّـه صلّى اللّـه عليه وسلّمދެއްވި އިރުޝާދަކުން އަޅުގަނޑު މިހިރީ ވަރަށް އުފަލުންނެވެ. އިތުރު ސާހިބާ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. މުސްލިމަކަށް މުޞީބަތެއް ކުރިމަތިވާހިނދު ތެދުހިތުން މާތް اللّـه ގެ ޙަޟްރަތަށް ކުއްތަންވެ، އެމުޞީބަތެއްގައި އެމީހަކަށް އެހީވެވޮޑިގެންދެއްވުމަށާއި އެކަމެއްގެ އެއަށްވުރެ ހެޔޮބަދަލެއް ދެއްވުންއެދި ދުޢާކޮށްފިނަމަ، މާތްاللّـهއެމީހެއްގެ ދުޢާ އިޖާބަކުރައްވާނެއެވެ."
أبو سلمةގެ ވާހަކަފުޅުއޮތީ އަހަރެންގެ ހިތުގައި ބިންވަޅު ނެގިފައެވެ. އެކަލޭގެފާނު އަވަހާރަވުމުން އަހަރެން ވަރަށްބޮޑަށް ހިތުގައިޖެހި މޮޅިވިއެވެ. އެވަގުތު އަހަރެން އެގޮތަށް ދުޢާކުރީމެވެ. ނަމަވެސް ކުއްލިޔަކަށް އަހަރެންގެ ހިތަށްއެރިއެވެ.أبو سلمةއަށްވުރެ ހެޔޮބަދަލަކަށްވާނީ ކާކުބާވައެވެ.
مسند أحمدއާއިزرقانىގައިވާގޮތުން أبو سلمة رضى اللّـه عنه އަވަހާރަވުމުން ކައުސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّمގެ އަރިހުގައި އެޚަބަރު ދެންނެވުމަށްޓަކައި ކައުސާހިބާގެ އަރިހަށް ވަޑައިގެންނެވީ ޚުދު أمّ سلمة رضى اللّـه عنها އެވެ.ކައުސާހިބާ صلّى اللّـه عليه وسلّمއެގެއަށް ފައިންޕުޅު ބީއްސެވިއިރު އެގޭގެ ތެރެއިން އެއްއަޑަކަށް އިވެނީ މީހުން ރޯއަޑެވެ.السّيّدة أمّ سلمة رضى اللّـه عنهاއިރުކޮޅަކާ ވިދާޅުވިއެވެ. "ހިތާމަ ހުއްޓެވެ. ބީރައްޓެހި ޙާލުގައި މިކުރިމަތިވީ ކިހައި ހިތާމަހުރި މަރެއްހެއްޔެވެ؟"
ކައުސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّمއަށް އެމަންޒަރު ފެނިވަޑައިގަތުމުން السّيّدة أمّ سلمة އަށް ކެތްތެރިވެވަޑައިގަތުމަށް ނަސޭހަތް ދެއްވިއެވެ. އިތުރު ސާހިބާ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "ކެތްތެރިވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ. ކަމަނާގެ ފިރިކަލުންނަށް މަޣްފިރަތު އެދިވަޑައިގެން ދުޢާކުރައްވާށެވެ. ވިދާޅުވާށެވެ. "ހައްދަވައި ބޮޑުކުރެއްވި ރަސްކަލާކޯއެވެ! أبو سلمة އަށްވުރެ ހެޔޮބަދަލެއް މިއަޅާއަށް ދެއްވާނދޭވެ!" އިތުރު ސާހިބާގެ އިރްޝާދުގެ ދަށުން السّيّدة أمّ سلمة އެގޮތަށް ދުޢާފުޅު ކުރެއްވިއެވެ.
ޞަޙީޙު މުސްލިމުގެ باب البكاء على الميّت ގައިވެއެވެ. السّيّدة أمّ سلمة بنت أبى أميّة رضى اللّـه عنها އެކަމަނާގެ ފިރިކަލުން އަވަހާރަވުމުން ބާރަށް ކީރިތިކުރައްވާން ފެއްޓެވުމުން، ނަބީކަން ޚަތިމުކުރެއްވި ސާހިބާ صلّى اللّـه عليه وسلّمޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "އޭ أمّ سلمة އެވެ! އަރަހުށި މާތްاللّـه މިގެއިން ނެރުއްވައިފައިވާ ޝައިޠާނާ މިގެއަށް ވައްދަވަން ކަމަނާ ބޭނުންފުޅުވަނީތޯއެވެ؟"
السّيّدة أمّ سلمة رضى اللّـه عنها ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. އިތުރުސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّمއެފަދައިން ޙަދީޘުކުރެއްވިފަހަކުން ތިމަންކަމަނާ އެއްގޮތަކަށްވެސް ކީރިތިއެއް ނުކުރައްވަމެވެ.
ކައުސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّمޚާއްޞަ އިޙްތިރާމަކާއެކު أبو سلمة ގެ ކަށުކަމާކެމީގެ ކަންތައް އިންތިޒާމު ކުރެއްވިއެވެ. އިމާމުވެވަޑައިގެން ކަށުނަމާދު ކޮށްދެއްވީ އިތުރު ސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّمއެވެ. ކައުސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّم، أبو سلمةގެ ކަށުނަމާދުގައި ނުވަ ތަކުބީރު ވިދާޅުވިއެވެ. ކަށުނަމާދުން އަވަދިވެވަޑައިގެން ޞަޙާބީންގެ ބައެއް ބޭކަލުން ސުވާލު ކުރެއްވިއެވެ. "އޭ މާތް اللّـه ގެ ރަސޫލާއެވެ. ކަލޭގެފާނަށް ކުށެއް ކުރެއްވުނީކީ ނޫންތޯއެވެ." އިތުރު ސާހިބާصلّى اللّـه عليه وسلّمޙަދީޘު ކުރެއްވިއެވެ. "ނޫނެކެވެ. أبو سلمة އަށް ނުވަހާސް ތަކުބީރުވެސް ޙައްޤުވެގެންވެއެވެ." އަރަހުށި މާތްاللّـه އެމާތް ޞަޙާބީއަށް ރުއްސުންލައްވާށިއެވެ.
أبو سلمة رضى اللّـه عنه އަވަހާރަވީއިރު السّيّدة أمّ سلمة رضى اللّـه عنها އިންނެވީ އާލާސްވެއެވެ. އޭރުވެސް އެކަމަނާގެ ތިންބޭފުޅުން ތިއްބެވިއެވެ. އެހެންކަމުން أبو سلمة رضى اللّـه عنه ވަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ ފަހަތަށް ހަތަރު ބޭފުޅުން ދޫކުރައްވައިފައެވެ. އެބޭފުޅުންނަކީ، زينب އާއި سلمة އާއި عمر އާއި دِرّة އެވެ. ބައެއް ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވާގޮތުގައި زينب އާއި سلمة ރައްކައުވީ ޙަބަޝާގައެވެ. އަނެއްބައި ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވާގޮތުގައި زينب އާއި، عمر އާއި دِرّة އާ ތިންބޭފުޅުން ރައްކައުވީ މަދީނާގައެވެ. އެކަމަނާގެ އެންމެ ހަގުބޭފުޅަކީ زينب އެވެ. واللّـه أعلم .
أمّ سلمة– أمّ المؤمنين
السّيّدة أمّ سلمة رضى اللّـه عنها ގެ ޢިއްދަހަމަވުމުން އެކަމަނާއަކީ ޝަހީދެއްގެ ހުވަފަތް އަނބިކަނބަލަކަށްވާތީ އެކަމަނާއަށް ތަސައްލީދެއްވައި އެކަމަނާއަށް އެހީތެރިވެވަޑައިގެންދެއްވުމުގެގޮތުން أبوبكر الصّدّيق رضى اللّـه عنه، السّيّدة أمّ سلمة ގެ ކާވެނިފުޅަށް އެދިވަޑައިގެން ހުށަހެޅުއްވިއެވެ. ނަމަވެސް އެކަމަނާ އެކަން ޤަބޫލުފުޅެއް ނުކުރެއްވިއެވެ. ދެވަނަޔަށް عمر الفاروق رضى اللّـه عنه އެކަމަނާއަށް ކާވެނިފުޅުގެ ދަޢުވަތު ދެއްވިއެވެ. السّيّدة أمّ سلمة رضى اللّـه عنها އެ ދަޢުވަތުވެސް ރައްދުކުރެއްވީއެވެ.
السّيّدة أمّ سلمة بنت أبى أميّةހަތަރު ބޭފުޅުން ގޮވައިގެން އުޅުއްވަމުންގެންދެވީ ނުހަނު ދަތިޙާލުކޮޅެއްގައެވެ. އެކަމަނާއާއި އެކަމަނާގެ ތުއްޕުޅު ހަތަރު ބޭފުޅުންގެ އިސްތަށިފުޅުގައި ފިރުންމަވައިދެއްވާނެ އެހީތެރިންނެއް ނެތެވެ. މަޚްޒޫމުވަންހައިގެ މީހުން ތިބީ މައްކާގައެވެ. މުސްލިމުންނާ އިދިކޮޅު ކޭމްޕުގައެވެ. السّيّدة أمّ سلمة رضى اللّـه عنهاއެޙާލުކޮޅުގައި އިންނަވަނިކޮށް އެއްދުވަހަކު އެކަމަނާއަށް ލިބިވަޑައިގެންނެވި އުފާވެރި ދަޢުވަތަކީ، ޢާލަމްތަކަށް ރަޙްމަތެއްކަމުގައި ފޮނުއްވި ސާހިބާ އެކަމަނާގެ ކާވެނިފުޅަށް އެދިވަޑައިގެން ދެއްވި ދަޢުވަތެވެ. އެ ދަޢުވަތާއިގެން ވަޑައިގަތީ ގިނަ ރިވާޔަތްތަކުގައިވާގޮތުން،عمر الفاروق رضى اللّـه عنهއެވެ. އަނެއްބައި ރިވާޔަތްތަކުގައިވާގޮތުންحاطب بن أبى بلتعةرضى اللّـه عنه އެވެ. السّيّدة أمّ سلمة رضى اللّـه عنهاވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
"ޢާލަމްތަކުގެ ސާހިބާ صلّى اللّـه عليه وسلّمއަހަރެންނަށް ކާވެނީގެ ދަޢުވަތު ދެއްވުމުން އަހަރެން ވަގުތުން އެ ދަޢުވަތު ޤަބޫލުކޮށްފީމެވެ. އެކަމަކު ހަތަރު ޢުޒުރެއްވެސް ހުށަހެޅީމެވެ. އެ ހަތަރު ޢުޒުރަކީ:
- އަޅުގަނޑަކީ ވަރަށް ޣީރަތްތެރި ރުޅިގަދަ އަންހެނަކީމެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ފަރާތުން ބޭއަދަބީކަމެއް ހިނގައި އަޅުގަނޑުގެ ހުރިހާ ހެޔޮކަމެއް ގެއްލިގެން ހިނގައިދާނެތީ އަޅުގަނޑު ބިރުގަނެއެވެ.
- އަޅުގަނޑަކީ އުމުރުން ދުވަސްވެފައިއިން އަންހެނަކީމެވެ.
- އަޅުގަނޑަކީ ކުދީންގިނަ ޅަދަރިމަޔަކީމެވެ.
- އަޅުގަނޑުގެ ކާވެނިކޮށްދޭން ވަލީވެރިޔަކު މިރަށަކު ނެތެވެ.
(ނުނިމޭ)