ޑޭޒީމަލާއި ވަކިވުން

ޝަބްނަމް ތިކި ފަތުގެ މަތިން ފުރޮޅިގެން ހިނގައްޖެ އެވެ. ހުޅުވިފައިވާ ފިޔަތައް ރޫޅި އެޅިއްޖެ އެވެ. ލަވަކިޔާ ދޫނިތައް އާހުގައި ފިޔަ މަޅައިލި އެވެ. އުލްފަތުގެ ގުލްޝަނުގައި ފިރުމަމުން ދިޔަ ރޯޅިތައް ކަންނެތް ވެލައިފި އެވެ. އިރުގެ ދޯދިތަކުން ރޯ ފަތްތައް ހަފަން ފަށައިފިއެވެ. ޅެންވެރިކަމުގެ ޑޭޒީމާ ތަނޑުން ނެއްޓި އޭގެ އަޖަލު ހަމަކޮށްފި އެވެ. ދިވެހި ޅެންވެރިކަމުގެ މަޝްހޫރު ޅެންވެރިޔާ އާމިނަތު ފާއިޒާ އަވަހާރަ ވެއްޖެ އެވެ. "އުލްފަތުގެ ގުލްޝަނުން ... ސަހަރާއަކަށް" ވަޑައިގެންފި އެވެ.

އާމިނަތު ފާއިޒާއަކީ ދިވެހި ބަހާއި އަދަބުގެ އޭގެ މަތީގައި ހިފެހެއްޓުނު ތަނބުތަކުގެ ތެރެއިން ތަނބެކެވެ. ދިވެހި ބަހުގެ ރަންޒަމާން ގެންނެވި ހިންމަތްތެރިންގެ ތެރެއިން ހިންމަތްތެރިއެކެވެ. ރާއްޖޭގެ ލާމަސީލު އަދީބުގެ ސުމުއްވުލް އަމީރު މުޙައްމަދު އަމީންގެ އަދަބީ ތަރުބިއްޔަތު ލިބިވަޑައިގެން އިންނެވި ޝާޢިރާ އެކެވެ.

އަޅުގަނޑުގެ ހަޔާތުގައި ވިހީގެ އަހަރުތައް ގުނެން ފެށި ދުވަސްވަރުން ފެށިގެން ފާއިޒާގެ އަރިހުގައި ބަހާއި އަދަބުގެ މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. އެދުވަހުން ފެށިގެން މިއަދާ ހަމައަށް ވަރަށް ބޮޑު ގާތްކަމެއް އުފެދި ހަރުދަނާ ވެފައި އޮތެވެ.
އަޅުގަނޑު ދުށް ފާއިޒާ އަކީ ދިވެހި ބަހުގެ ޚިދުމަތްތެރިއެކެވެ. ބަހުގެ "ޔޫޒޭޖް ޑިކްޝަނަރީ" އަކުން މީހަކު ކުރާނޭ ވަރަށް ގިނަ ކަންކަން އަޅުގަނޑަށް ކޮށްދެއްވި އެއް ބޭފުޅަކީ ފާއިޒާ އެވެ. ބަސްބޭނުން ކުރުމުގެ އާންމު ހަމަތަކާއި ޚާއްސަ ހާލަތުތައް އަޅުގަނޑަށް ފަހުމް ކޮށްދެއްވި ބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން އެއް ބޭފުޅަކީ ފާއިޒާ އެވެ. ޅެންވެރިކަމުގައި އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މުދައްރިސާ އެކެވެ. ރައްޓެހި ކަމުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ބައިވެރިއެކެވެ. ޒުވާންކަމާއި ޖަޒުބާތުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ އުމުރުގެ ޒުވާން ބޭފުޅެކެވެ. އޭރު އަޅުގަނޑުމެންގެ ޓީމުގެ ތެރެއިން މުޙައްމަދު ޝަހީބާއި މުޙައްމަދު ޠާރިޤާއި މުޙައްމަދު ނާޒިމާއި މުޙައްމަދު ޢާޒިމަކީ އޭރުގެ ހަނދާންތަކުގެ އެކުވެރިންނެވެ.

ފާއިޒާ އަޅުގަނޑުމެންނާ ވަކިވެ ވަޑައިގެންނެވީ ދިވެހި ބަހާއި އަދަބިއްޔާތަށް ގައުމީ ފެންވަރުގެ ތަރިކައެއް ދޫކުރައްވައިފައެވެ. ފާއިޒާގެ ޅެންތަކެވެ. އެ ޅެންތަކުގެ މަފުހޫމްތަކެވެ. އޭގެ އަދަބީ ފާޑުވެރިކަމެވެ. އޭގެ މޫތައް ފައިބައިގެން ގޮސްފައިވާ ފުންމިނެވެ.

ފާއިޒާ އަވަހާރަވުމުން ދިވެހި ޅެންވެރިކަމުގެ ބަގީޗާ މުޅިން ހުސްވީ އެވެ. އަޅުގަނޑަށް އެނގޭ ގޮތުގައި ޑޭޒީމަލަކީ ސުމުއްވުއްލް އަމީރު މުޙައްމަދު އަމީންގެ އަތްޕުޅުން އިންދަވައި ފެންދެއްވި ބަގީޗާގެ އެންމެ ފަހުގެ މަލެވެ.

1924 އިން 2011 އަށް ފާއިޒާ ދުނިޔޭގައި ހޭދަކުރެއްވެވި 86 އަހަރުގެ ތެރެއިން 66 އަހަރު ވަނީ ޅެންވެރިކަމުގެ ތާރީޚަށް ދޫކުރައްވައިފައެވެ. ޑޭޒީމަލުގެ ހަޔާތްޕުޅުގެ 66 އަހަރުގެ މުއްދަތުގައި ދިވެހި ގައުމަށް އެފަދަ ދެވަނަ މަލެއް ފޮޅުވިފައެއް ނެތެވެ. އުފައްދައި ދެއްކިފައެއް ނެތެވެ. އެރޮނގުން އަޅުގަނޑުމެން މިތިބީ ފޭލި ވެފައެވެ. މިއީ އަދަބުގެ ލަގޮނޑިއަށް ތަދުވާ ވާހަކައަކަށް ވިޔަސް މިއީ ހަގީގަތެވެ.

ފާއިޒާގެ ޅެންވެރިކަން ދިރާސާ ކުރުމުގައި އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަ ކުރެވުނު އިހުތިރާމް ހައްގު އެއް ސިފައެއް ދަންނަވާލަމެވެ. އެއީ ޖަޒުބާތަށްޓަކައި ނުވަތަ ނުވަތަ މައުޒޫއަށްޓަކައި ބަސް ގުރުބާން ނުކުރައްވާކަމެވެ. ޅެމުގެ ވަޒަނާއި ކާފިޔާއަށްޓަކައި ދިވެހި ބަސް ދެރަކޮށް ނުލައްވާކަމެވެ.

ފާއިޒާއަކީ ދިވެހި އަދަބުގެ ބަހާރު މޫސުމާއި ޚަރީފް މޫސުމުން ދެކެވަޑައިގެންނެވި އަދީބާ އެކެވެ. ރަބީޢެއް ނެތި އަބީރެއް ނޯންނާނެކަން ތަޖުރިބާ ކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ. މި ތަޖުރިބާތައް ފާއިޒާގެ ޅެންތަކުގައި ފޮރުވިފައި ވާނޭކަން ކަށަވަރެވެ. އެހެންކަމުން އެ ތަޖުރިބާ ހޯދައި ދެނެގަތުމަކީ މިއަދު ކުރަން ވެފައި އޮތް މަސައްކަތެކެވެ.

މިއަދު ފާއިޒާ އަޅުގަނޑުމެންނާ ވަކިވެ ވަޑައިގެންފި އެވެ. ތާ އަބަދަށެވެ. އެނބުރި ވަޑައިގަތުމެއް ނެތެވެ. އެ ހަޔާތްޕުޅުގެ ޢިބްރަތަކީ ފާއިޒާގެ ޅެންތަކެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްޗަށް އޮތް ކަމަކީ އެ ޅެންތަކުގެ ވަޒާއި ކާފިޔާގެ ތެރޭގައި ފޮރުވިފައިވާ އެއްޗެއް ހޯދުމެވެ. ދިވެހި ބަހުގެ ގަވާއިދެވެ. ބަސް ބޭނުންކުރުމު ހަމައެވެ. ދިވެހިންގެ ވިސްނުމާއި އަމިއްލަ ފަލްސަފާ އެވެ. އަމީނީ ޝުޢޫރާއި ޖަޒުބާތެވެ. ދިވެހި ބަހުގެ ރަންޒަމާނުގެ ވިންދެވެ. އޭރު އަދަބީ ގުލްޝަނުން ފަރިވެ ފޮޅުނު މާތަކުގެ ކުލައާއި ވަހެވެ.

މި މަސައްކަތަކީ ޒަމާނުގެ ބޮލުގައި އެޅުނު މަސްއޫލިއްޔަތެކެވެ. ފާއިޒާ ފަދަ ޑޭޒީ މަލެއް ނުއުފެއްދުނު ޖީލަކުން މި މަސައްކަތެއް ނުވާނެ އެވެ. ނަމަވެސް ރާއްޖޭގެ އިލްމާއި ފަންނު ކުރިއަރަމުން މި ދާގޮތަށް ދާނަމަ މި މަސައްކަތް ކުރެވޭނޭ ޒަމާނެއް އަންނާނޭކަން ކަށަވަރެވެ. މި މަސައްކަތް އޮތީ އިލްމީ މުއްސަސާތަކުގެ ޒިންމާގަ އެވެ. ގައުމުގެ ކަމެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ. ޑޭޒީމަލާ ވަކިވުމުގެ ހިތާމައިގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވެން އޮތް އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ މި މަސައްކަތް ކުރުމެވެ.

ހަޔާތަކީ މިކަހަލަ އެއްޗެކެވެ. "ހަޔާތުގެ ދަންފަޅި ހަމަވެ، ދިރިއުޅުމުގެ ފަތުގައި ނިމުމުގެ ސިއްކަ" ޖެހޭ ހިނދު ދިރިތިބީންނަށް ފެންނާން އޮންނާނީ އެމީހާ ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތެކެވެ. އެމީހާ ދުނިޔެއަށް ދެއްކި ސުލޫކެކެވެ. އެމީހާ ނަން ދަމައްޓާދޭނޭ ދިރުން ހުރި ކޮން ހަނދާނެކެވެ. ފާއިޒާގެ ހަޔާތްޕުޅުގެ ޢިބްރަތުގެ ތެރެއިން ގައުމަށް އެންމެ މުހިންމީ ބަހާއި އަދަބުގެ ދާއިރާ އެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ވެސް ދިވެހި ޅެންވެރިކަމުގެ ދާއިރާ އެވެ.

މި ހިތާމަވެރި ވަގުތުގައި ދިވެހި ބަހާއި އަދަބަށް އަޅުގަނޑު ތައުޒިޔާ ކިޔަމެވެ. ބެލެނިވެރިކަމެއް ނެތް ދިވެހި ޅެންވެރިކަމަށް ސަހަރޯވެރިވަމެވެ. ފާއިޒާގެ އާއިލާއަށް ކެތްތެރިކަން ދެއްވުން އެދި ދުޢާ ކުރަމެވެ. ފާއިޒާގެ ފުރާނަފުޅަށް ﷲގެ ރުއްސެވުމާއި ފުއްސެވުން ދެއްވައި ސުވަރުގޭގެ މަތިވެރި ނިއުމަތް މިންވަރު ކުރައްވާށިއެވެ.

ވޭނާއި ހޫނުގައި ފިހޭ ހިތަކުން ޖަހާލި ތިއްކަކީ،
އޭނާގެ ނަން ފަވާލެވޭ ކުލަރީތި ރަން ދަވާދެކޭ. ފާއިޒާ (1981)