މާތްﷲ ގެ ރަޙުމަތްފުޅާއެކު 1446 ވަނަ އަހަރުގެ މަތިވެރި ވެގެންވާ ރަމަޟާން މަސް އަހުރެމެންނާ ބައްދަލު ކުރަން ދެން މާކަ ގިނަ ދުވަހެއް ނެތެވެ. އަހަރަކު އެއްފަހަރު ބައްދަލު ކުރާ އެ ލޮބުވެތި މެހުމާނު އަންނާތީ، އެކަމާ އުފާކޮށް ހިތްހަމަޖެހިގެންވާ ބަޔަކު ތިބޭ ފަދައިން، އެ މައްސަރާ ބައްދަލު ކުރަން ޖެހޭތީ އެކަމާ ހިތާމަކޮށް ކަންބޮޑުވާ ބަޔަކު ވެސް ތިބޭނެއެވެ. އިމެއްނެތް ރަޙުމަތާއި ރުއްސެވުމާއި ފުއްސެވުން އެކުލެވިގެންވާ، މަތިވެރި ރަމަޟާން މަހާ ބައްދަލު ކުރާ އިރު މީސްތަކުން ތަފާތު ބައިތަކަށް ބެހިގެން ވެއެވެ.
ފުރަތަމަ ބައި: ރަމަޟާން މަހުގެ ތިރީސް ދުވަހު ރޯދަ ހިފުމަކީ އިންތިހާއަށް ބުރަ އުނދަގޫ ކަމެއް ކަމުގައި ދެކޭ މީހުން އުޅެއެވެ. ރޯދަ އަށް ހުންނަ ވަގުތުގައި ދުރުވާން ޖެހޭ ޝަހުވަތްތަކުން އެއްކިބާ ވެގެން ހުރުމީ އެފަދަ މީހުންނަށް ތަޙަންމަލު ކުރެވޭ ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. އެމީހުންގެ ނަޒަރުގައި، ރޯދަ މަސް ނާންނަ ނަމަ މާ ރަނގަޅުވީހެވެ. އެއީ އިސްލާމްދީނާ މެދު ހިތުގައި ގަދަރެއް ކުލުނެއް ނެތް މީހުންނެވެ. އީމާންތެރިކަން ބަލިކަށި ވުމުން ﷲ އާ މެދު އޮންނަން ޖެހޭ ގުޅުން ހީނަރުވެ އިންދިރާސް ވެފައިވާ މީހުންނެވެ.
ދެވަނަ ބައި: ރަމަޟާން މަހަކީ ކުޅިވަރާއި މަޖަލުގެ މަހެއް ކަމުގައި ދެކޭ ބަޔަކު ވެސް އުޅެއެވެ. އެ ގޮތުން ބައެއް ފަހަރަށް، ދިރިއުޅުމަށް ޓަކައި ކުރެވޭ މަސައްކަތްތައް ވެސް ހުއްޓައިލައި، ރޯދަ މަހަށް ރާވާފައިވާ މަޖާކުރުމުގެ ހަރަކާތްތަކަށް އެ މީހުން ހުސްވާތަން އާދެއެވެ. މިފަދަ މީހުންނަށް ރޯދަ މަސް ފެންނަނީ "ކުޅިވަރާއި މަޖަލުގެ އީދެއް" ގެ ގޮތުގައެވެ. މި ބާވަތުގެ މީހުން ރޯދަ ހިފުމާއެކު ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އެހެނިހެން އަޅުކަންތައް އަދާ ކުރި ނަމަވެސް، އެންމެ ބޮޑު ސަމާލުކަމެއް ދޭނީ ކުޅިވަރާއި މަޖަލަށެވެ.
ތިންވަނަ ބައި: މިއީ ޝައިތާނާގެ އެޖެންޓުންނެވެ. އިބިލީހުގެ އައުވާނުންނެވެ. ރަމަޟާން މަހުގައި ޝައިތާނުން ކަސްތަޅު އަޅުއްވާތީ އެ ސޮރުމެންގެ ވަޒީފާއާ ވަގުތީ ގޮތުން މިބައި މީހުން ހަވާލު ވެގެން ތިބޭ ފަދައެވެ. މީސްތަކުންގެ ރޯދަ އާއި ހިތްތައް ފަސާދަކޮށް ރަމަޟާން މަހުގެ ދަރުމަ އާއި ސަވާބުން މަހުރޫމު ކުރުމަށް ޓަކައި، ޝައުގުވެރި މަސައްކަތް ތަކެއް މިބައި މީހުން ކުރެއެވެ. "ރަމަޟާން މަހާ އެކަށީގެން ނުވާ" ފިލުމާއި ޑުރާމާ އަދި ޕުރޮގުރާމު ތަކާއި މުބާރާތް ތަކަށް މީހުން ހިތް ޖައްސުވައި ބައިވެރި ކުރުވައިގެން - ރޯދަ ވެރީންގެ - އަގު ހުރި ވަގުތުތައް ގެއްލުވައިލައެވެ. މި ރޮނގުގައި ޝައިތާނާ އަށް ވެސް ނުކުރެވޭ ބާވަތުގެ ކަންތައްތައް މިބައި މީހުން ކުރާ ކަހަލައެވެ.
ހަތަރުވަނަ ބައި: ރަމަޟާން މަހަކީ ކެއިންބުއިމުގެ އަލާ ފިލުވައިލުމަށް ޓަކައި ތިމާމެންނާ ބައްދަލުވާ ރަނުގެ ފުރުސަތެއް ކަމުގައި ދެކޭ މީހުން އުޅެއެވެ. އާއްމު މައްސަރެއްގައި ކާބޯ ތަކެއްޗަށް ހޭދަ ކުރާ މިންވަރުގެ އެތައް ގުނައެއް ރަމަޟާން މަހުގައި ހޭދަކޮށް އިސްރާފާއި ބޭކާރު ގޮތުގައި ފައިސާ ތަކެއް ދުއްވައިލައެވެ. ރަމަޟާން މަސް އަންނާތީ ކާބޯ ތަކެތި އެއްކޮށް ޖަމާ ކުރުމުގައި، އަމިއްލަ ނަފުސަށާއި ގައުމުގެ އިގުތިސާދަށް ބުރަ އަކަށް ވާ ދަރަޖައަށް އެ މީހުންގެ ޢަމަލުތައް ގޯސް ވެދެއެވެ. ކުއްލިއަކަށް ބާޒާރުން ތަކެތި ހުސްވެ އަސާސީ ބައެއް މުދާ ވެސް އެއްބަޔަކަށް ނުލިބުމާއި، ތަކެތީގެ އަގު އަތް ނުފޯރާ ވަރަށް އުފުލިގެން ގޮސް ނުތަނަވަސް ކަމެއްގެ ތެރެއަށް ވެއްޓެން މެދުވެރި ވަނީ މިފަދަ މީހުންގެ ސަބަބުންނެވެ.
ފަސްވަނަ ބައި: މިއީ އީމާންތެރި ކަމާއި ވިސްނުމާއި ބުއްދީގެ އަހުލުވެރީންނެވެ. ރަމަޟާން މަހުގެ ހަގީގީ އަގަކީ ކޮބައިކަމާއި ﷲ ތަޢާލާ ރޯދަ ފަރުޟު ކުރެއްވި މަޤުސަދު މިބައި މީހުން ދަންނާނެއެވެ. އެހެންކަމުން، ރަމަޟާން މަހަށް އިސްތިޤުބާލު ކުރުމަށް ޓަކައި، މިބައި މީހުން މާއްދީ ގޮތުންނާއި ރޫޙާނީ ގޮތުން ތައްޔާރު ވާނެއެވެ. އަދި ރަމަޟާން މަހުގެ މާތްކަމާއި އެ މަހުގެ ޙުރުމަތަށް ޓަކައި، ރޫޙާނީ ގޮތުން ތައްޔާރު ވުމަށް އިސްކަން ދީ އެބައިގައި ހިމެނޭ ކަންތައްތައް ގިނަ ކުރާނެއެވެ. މިސާލަކަށް، ފާއިތުވި ރަމަޟާން މަހުގައި ގެއްލިފައިވާ ރޯދައެއް ވާނަމަ ލަސް ނުކޮށް އެ ރޯދަ ޤަޟާ ކުރާނެއެވެ. ރަމަޟާން މަހަށް ފަރިތަ ވުމަށް ޓަކައި، ޝަޢުބާން މަހު ސުންނަތް ރޯދަ ހިފުން ގިނަ ކުރާނެއެވެ. ފަރުޟު ނަމާދުގެ ޖަމާޢަތަށް އިސްކަން ދިނުމާ އެކު ސުންނަތް ނަމާދުތައް ވެސް ބަރާބަރަށް އަދާ ކުރުމަށް ސަމާލުކަން ދޭނެއެވެ.
ޤުރުއާން ކިޔެވުން ގިނަ ކުރުމާއި އޭގެ މާނަ އާއި ތަފުސީރު ބަލައި ވިސްނުމާ އެކު އެއާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލު ކުރެވޭތޯ ބަލާނެއެވެ. ރޯދައިގެ ފިޤުހާއި އެނޫން ވެސް ޢިލްމުތަކަށް އަހުލުވެރި ވާނެއެވެ. ޞަދަޤާތް ކޮށް މީހުންނަށް ހިތް ހެޔޮކޮށް، ކެނޑިފައިވާ ގުޅުންތައް ޤާއިމު ކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރާނެއެވެ.
އާއިލާގެ މީހުންނާއި އަވަށްޓެރީންނަށް ހެޔޮކޮށް ހިތުން އިތުރު ކުރާނެއެވެ. މުސްކުޅީންނާއި ކުޑަކުދީންނާއި އެނޫން މީހުންނަށް ވެސް ކަމޭ ހިތުމުގައި ހީވާގި ވާނެއެވެ. ރޭއަޅުކަން ކުރުމާއި ދުޢާ ޛިކުރު ކުރުން އިތުރު ކުރާނެއެވެ. ކެތްތެރި ވާން ފަރިތަކޮށް ހަވާ ނަފުސުގެ އެދުންތަކުގެ މައްޗަށް ގަދަވެ ގަންނާން ދަސްކުރާނެއެވެ. ފާއިތުވެ ދިޔަ ދުވަސްތަކުގައި ކުރެވެމުން ދިޔަ ނުރަނގަޅު ކަންކަން ދޫކޮށްލައި ނަފުސު އިސްލާހު ކޮށް ތައުބާ ވާނެއެވެ.
އިސްލާމްދީނަކީ ރޫޙާނިއްޔަތާއި މާއްދިއްޔަތު ހިމެނޭ ވަޒަންހަމަ ދީނެވެ (އަލްޤަޞަޞް: 77). ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގެ ހެޔޮކަން ހޯދުމަށް ގޮވައިލާ މެދު މިނުގެ ދީނެވެ (އަލްބަޤަރާ: 201). މި ހަގީގަތް ދެނެ ތިބެ، ކަނޑައެޅިފައިވާ އިމުގެތެރޭގައި މާއްދީ ގޮތުން ވެސް އެބައި މީހުން ތައްޔާރުވާނެއެވެ. އެގޮތުން، ރަމަޟާން މަސް އަންނާތީ - ފަހަރެއްގައި - ގޭގެ އާބާތުރަ ފިލުވައިލުން ނުވަތަ ކާބޯ ތަކެތީގެ މިންވަރެއް އަތްމަތި ކުރުން ފަދަ ކަމެއް ކުރި ނަމަވެސް، އެ ކަމުގައި ހައްދު ފަހަނަ އަޅައި އިސްރާފުގެ ދަރަޖައަކަށް ނުދާނެއެވެ. ދެއްކުންތެރިކަމާއި ބޮޑައިކަމުގެ ސިފައެއް ނުހުންނާނެއެވެ. މުނިފޫހި ފިލުވުމުގެ ހަރަކާތެއް ރާވާނަމަ ނުއެކަށޭނަ ކަމެއް އޭގައި ނުހިމެނޭހެން އެކަމެއް ރާވާނެއެވެ. އަދި ޢިބާދާތުގެ ކަންތައްތަކާ އަޅާ ބަލާ އިރު، ރޯދަ މަހު މުނިފޫހި ފިލުވުމުގައި ހޭދަކުރާ ވަގުތު ވަރަށް ބޮޑަށް މަދު ކުރަން ޖެހޭނެކަން އެމީހުން ދަންނާނެއެވެ.
ރަމަޟާން މަހާ ބައްދަލު ކުރާއިރު މީސްތަކުން ބެހިގެންވާ ފަސް ބައިގެ ތެރެއިން އެންމެ ފަހުން މި ބަޔާން ކުރި ބައިގެ ތެރޭގައި ހިމެނިއްޖެ މީހާއީ - ﷲ ގެ އިރާދަފުޅާއެކު - ނަސީބުވެރި ބާއްޖަވެރިއަކު ކަމުގައި ވާނެއެވެ. اللهم سلمنا إلى رمضان، اللهم سلم لنا رمضان، وتسلمه منا متقبلا.