މާލޭ މުނިސިޕަލްޓީގެ ރައީސް ސަރަނގު އާދަމް މަނިކު މިއަހަރު ސަންއެފްއެމް އަށް މައުލޫމާތު ދެއްވަމުން ވިދާޅުވި ގޮތުގައި މާލޭގެ މަގުތައް ކުނިކެހުމަކީ ސިޔާސީ މަސައްކަތެއް ނޫނެވެ. ސިޔާސީ މީހަކު އަތުން ކުރަން ޖެހޭކަމެއް ނޫނެވެ. އެއީ ސިވިލް ސަރވިސްގެ މަސައްކަތެކެވެ. އެކަންކުރާނީ ސިވިލް ސަރވިސްގެ މުވައްޒަފުންނެވެ. ނަމަވެސް ކުނި ކަހާނެތޯ ނުވަތަ ނުކަހާނެތޯ ކަނޑައެޅުމަކީ ސިޔާސީ ކަމެކެވެ. ކުނިކަހާ ނަމަ ކަހާނީ ކޮންގޮތަކަށް ކިހާވަރަކަށްތޯ ކަނޑައެޅުމަކީ ސިޔާސީ ކަމެކެވެ. ސިޔާސީ ގޮތުން ސިޔާސީ މީހާ އެގޮތް ކަނޑައެޅުމުން އެކަން ތަންފީޒުކުރާނީ އެކަމަށް ހުންނަ ސިވިލް ސަރވިސްގެ މުވައްޒަފެކެވެ. ނުވަތަ ބައެކެވެ.
އާދަމް މަނިކުގެ މިސާލާއި ނަމޫނާ އޭގެ ޒާތުގައި ވަރަށް ފުރިހަމައެވެ. ސަރުކާރުގެ ސިޔާސީ ބޭފުޅުންނާއި ސިވިލް ސަރވިސްގެ މުވައްޒަފުން ގުޅިގެން ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ކަންކަން ރާވައި ގެންދާނެ ގޮތުގެ ވަރަށް ސާފު މިސާލަކަށް އަދި ހިކުމަތްތެރި އޮޅުންފިލުވައި ދިނުމަކަށް މިކަން ފުދެއެވެ.
ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ބާރުތައް ވަކިވެ، ސިވިލް ސަރވިސް އުފެދި އާ ގާނޫނުއަސާސީއާ އެއްގޮތަށް ދިވެހި ދައުލަތް ހިންގުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަން ޖެހިފައިވާ މި ދަނޑިވަޅުގައި މިކަން ވަރަށް ރަނގަޅަށް އެންމެނަށް އެނގެން އެބަޖެހެއެވެ. ސިޔާސީ މީހުންނަށެވެ. ސިވިލް ސަރވިސްގެ މީހުންނަށެވެ. މި ދެބައިގެ ދެމެދުގައި ގޮތްކިޔާ މީހުންނަށެވެ. އެގޮތް އެނގި އެ މަފުހޫމް ނިކަން ރަނގަޅަށް ހިތަށް ވަދެގެން ނޫނީ މި އާ އުސޫލުތައް ތަންފީޒެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.
ކުނިކަހަން ޖެހޭކަމާއި ކަހާނީ ކޮން ގޮތަކަށް ކިތައް ދުވަހު ކިތައް ފަހަރުތޯ ސިޔާސީ ގޮތުން ކަނޑައެޅިދާނެއެވެ. މާލޭގެ ކުނިކަހަން ޖެހޭކަމަށް ކަނޑައަޅައި ކުނިކަހާނީ ކިތައް ދުވަހު ކިތައް ފަހަރުތޯ މާލޭ މުނިސިޕަލްޓީގެ ރައީސަށް ކަނޑައެޅި ދާނެއެވެ. ނަމަވެސް ސިޔާސީ ގޮތުން އެ ނިންމި ނިންމުން ތަންފީޒު ކުރަން ތިބި ސިވިލް ސަރވިސްގެ މީހުން އެ ސިޔާސަތާ އެއްގޮތަށް އެކަން ނުކޮށްފި ނަމަ، މުނިސިޕަލްޓީގެ ރައީސްގެ ސިޔާސީ ނިންމުން ފޭލިވީއެވެ. މިގޮތް ރަނގަޅަށް ދެފަރާތަށް ދޭހަނުވެ ހަމަ މަގުން ސަރުކާރެއް ނުހިނގާނެއެވެ.
ސިވިލް ސަރވިސްގެ މުވައްޒަފުންނަށް ދަތިވާ ގޮތަށް، އަދި ޖެއްސުން ކުރާގޮތަށް ސިޔާސީ ނިންމުންތައް ނިމޭ ނަމަ އެ ނިންމުންތައް ނިންމުމުގައި ސިވިލް ސަރވިސްގެ މީހުން ފަރުވާ ކުޑަކޮށްފާނެއެވެ. ކަންކަން ފުރިހަމަ ނުކޮށް އެކަމަކު ތިމާގެ ބޮލުގައި ނޭޅޭގޮތަށް މުޠުލަޤަށް މަކަރު ހަދާފާނެއެވެ.
ދެން އޮތީ މީގެ އަނެއް ކޮޅެވެ. ސިވިލް ސަރވިސް އަކީ އެއިރެއްގައި އޮންނަ ސަރުކާރަކުން ރައްޔިތުންނަށް ދޭން ކަނޑައަޅާ ޚިދުމަތްތަކެއް ދިނުމަށް އޮންނަ ސަރވިސް އެކެވެ. އަމަލު ކުރަން ޖެހޭނީ އެއިރެއްގައި އޮންނަ ސިޔާސަތަކާ އެއްގޮތަށެވެ. ސިޔާސަތު ބަދަލު ވެއްޖެ ނަމަ ބަދަލުވީ ގޮތަށެވެ. މިގޮތަށް މިކަން ނުހިނގާ ނަމަ، އަދި މި ސިޔާސަތު ތަންފީޒު ވިޔަ ނުދޭން ދަތިކޮށް، ވަގަށް ވިކައި ތަދުކޮށް ސިޔާސަތު ފޭލިވެއްޖެކަން ދައްކަން މަސައްކަތްކުރާ ސިވިލް ސަރވިސްގެ މުވައްޒަފުންނާ މެދު ޣާފިލުވެގެން ހެވިފައި ސިޔާސީ މީހާއަކަށް ވެސް ނުހުރެވޭނެއެވެ.
އަދުގެ ހާލަތުގެ ހަގީގަތަކީ ދެކޮޅަށް ވެސް މި މައްސަލަތައް އޮތުމެވެ. ސިވިލް ސަރވިސްގެ މީހުންނަށް ސިޔާސީންގެ އުނދަގޫ ފޯރުމެވެ. ސިޔާސީންނަށް ސިވިލް ސަރވިސް މީހުންގެ ޖެއްސުން ކުރުންތައް ފޯރުމެވެ. އެއް ބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކަށް ކުއްވެރި ކުރުމެވެ. ތުހުމަތުގެ އިނގިލި ދިއްކުރުމެވެ. ބަދުނާމު ކުރުމެވެ. ބިރު ދެއްކުމެވެ. މީގެ ހަގީގަތަކީ ގައުމުގައި އޮތް ސިޔާސީ ގަބުކަމެވެ. ރާއްޖެ އެ ނިޒާމަކަށް ހުޅުވިފައި މިވާ ވެރިކަމުގެ ނިޒާމު ދޭހަ ނުވުމެވެ. މިކަމުގައި އިހުމާލުވާ ބަޔަކު ތިބޭނެއެވެ.
ސިވިލް ސަރވިސް އުފެއްދި އިރު އެކަމުގެ މައުލޫމާތު އާންމު ކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ. އޭގެ ފަހުން ވެސް އެކަން ތައާރަފުކޮށް މަސައްކަތުގެ މާހައުލެއް ގާއިމު ކުރެވޭނޭ އިންތިޒާމެއް ކުރެވިފައެއް ނެތެވެ. ގިނަ ބަޔަކު ގަބުކަން މަތީ ތިއްބައި ގާނޫނުއަސާސީ ބަދަލުވުމެވެ. ވެރިކަން ބަދަލުވުމެވެ.
ވެރިކަން ބަދަލުވީ އިރު މުޅި ރާއްޖެއަށް ލޮޅުން އަރައިގެން ދިޔައެވެ. ސިވިލް ސަރވިސްގައި ތިބި ގިނަ މީހުންނަކީ ކުރީގެ ސަރުކާރުން އިންދައިފައި ތިބި މީހުންނެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ގިނަ ބަޔަކަށް އަދިވެސް ހީވަނީ ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތު ތަންފީޒުކުރުން އެމީހުންގެ މައްޗަށް ލާޒިމުވެގެން ނުވާކަމަށެވެ. ގާނޫނާއި ގަވާއިދާ އެއްގޮތަށް އަމުރުތައް އަންނަހާ ހިނދަކު ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތު ތަންފީޒު ކުރުމަކީ ސިވިލް ސަރވިސްގެ ޒިންމާއެއް ކަމަށް އަދިވެސް ގިނަ ބަޔަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވެއެވެ.
ވެރިކަން ބަދަލުވެގެން ދިޔައިރު ކުރީގެ ސަރުކާރަށް ހިތުގެ އަޑިން ލޯބި އޮތް ގިނަ ބަޔަކު ސިވިލް ސަރވިސްގައި ތިއްބެވެ. އާ ސަރުކާރުގެ ސިޔާސީ މީހުންނަކީ އެމީހުންގެ ވެރިންކަމަށް ގަބޫލުކުރަން މި މީހުންނަށް އަދިވެސް ވަރަށް ދައްޗެވެ. މިފަދަ ގިނަ ސަބަބުތަކަކާ ހުރެ ސިވިލް ސަރވިސްގެ މީހުންނާއި ސިޔާސީ މީހުންގެ މެދުގައި ނުތަނަވަސް ކަމާއި ދެކޮޅުވެރިކަމާ ދިމާ ކުރުމާއި ޖެއްސުންކުރުން އެބަ އޮވެއެވެ.
މިދެންނެވި ކަންކަން މިގޮތަށް އޮތުމުގެ ސަބަބުން ނުކުންނަ އާޚިރު ނަތީޖާއަކީ ރައްޔިތުންނަށް ލިބެންޖެހޭ ޚިދުމަތްތައް މަޑުޖެހުމެވެ. ލަސްވުމެވެ. ބަރުހެލި ވުމެވެ. ފެންބަރުކެއުމެވެ. ރައްޔިތުންނަށް ދަތިވުމެވެ. ކޮންމެ ކަމެއް ނިންމަން ފަނޑިޔާރުގެއަށް ދާންޖެހުމެވެ. މިކަން މިގޮތުގައި ހިނގައި ދައުލަތް ހިންގުން ލަސްވެ މުވައްޒަފުންގެ މެދުގައި ނުތަނަވަސްކަން އުފެދި އޭގެ އިންތިހާ ދަރަޖައިގެ ގެއްލުން މުޅި ގައުމަށް ލިބެމުން އެބަދެއެވެ. ނަމަވެސް މިއަށްވުރެ ބޮޑު ހިތާމައަކީ އަދިވެސް މިކަން ހައްލުވެ ދެބައި މީހުން އެކުގައި މަސައްކަތް ކުރެވޭނޭ މާހައުލެއް އުފެއްދުމަށް އެކަށީގެންވާ ވަރަށް މަސައްކަތް ނުކުރެވޭ ކަމެވެ.
މި މަސައްކަތް ކުރަންވީ ކޮން ބައެއް ހެއްޔެވެ؟ ސަރުކާރުން ހެއްޔެވެ؟ ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުން ހެއްޔެވެ؟ ނޫނީ ސަރަނގު އާދަމް މަނިކު ހެއްޔެވެ؟
ސަރުކާރުން އެކަނި މި މަސައްކަތް ކުރަން ފަށައިފި ނަމަ މިހާރު އުފެދިފައިވާ އިތުބާރު ނެތުމާއި ޝައްކު ކުރުމުގެ ކަންކަން ހައްދުން ނެއްޓިގެން ގޮސް އިތުރު ނުތަނަވަސްކަން އުފެދުމަކީ ވެދާނެ ކަމެކެވެ. ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުން މި މަސައްކަތް ކުރާނަމަ މި މައްސަލަ ނުއުފެދި ހިނގައިދާނެއެވެ. ނަމަވެސް އެ ކޮމިޝަނުން އެކަނި މި މަސައްކަތް ކޮށްގެން ކާމިޔާބެއް ނުވާނެއެވެ. އެހެންކަމުން މީގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ނަތީޖާ ހާސިލްކުރެވެން އޮތް ހަމައެކަނި ގޮތަކީ ސަރުކާރާއި ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުން މި މަސައްކަތް ކުރުމެވެ. ސިވިލް ސަރވިސް އަކީ ކޮބައިކަން އަންގައިދީ ހޭލުންތެރި ކުރުވުމެވެ. ސިވިލް ސަރވިސްގެ އުސޫލުތަކާއި ހަމަތައް އަންގައިދީ އެކަމަށް އަހުލުވެރި ކުރުވުމެވެ. ސިވިލް ސަރވިސްގެ ސްލޫކީ މިންގަނޑުތަކާއި ޚިދުމަތުގެ ރޫހަށް އަހުލުވެރި ކުރުވުމެވެ. އަހުލުވެރި ކުރަން ޖެހެނީ ދެފަރާތެވެ. ސަރުކާރުގެ ސިޔާސީ މަގާމުތަކުގައި ތިބި މީހުންނާއި ސިވިލް ސަރވިސްގެ މަގާމުތަކުގައި ތިބި މީހުންނާއެވެ.