މިއީ ފައިބެ ރަމަޟާން މަހުގެ ވާހަކަ އެކެވެ. ބޭރު ގައުމެއްގައި، ގާތްގަނޑަކަށް އައްހާހާއި ބާރަ ހާހާ ދެމެދުގެ އަދަދަކަށް މީހުން ދިރި އުޅޭ ބިލްޑިން ކޮމްޕްލެކްސް އެއްގައި ހުންނަ މިސްކިތެކެވެ. އެ ތަނުގެ ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓައި އިންތިޒާމުތައް ހަމަޖެއްސުމުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ ދެ މީހަކު އުޅޭ ތަން ފެނެއެވެ. އެ މީހުން ތިބެނީ - އެއީ އެ ކަމަށް ޚާއްސަ ބައެއްކަން އެނގޭ ކަހަލަ ހެދުމެއް ވެސް އަޅައިގެންނެވެ.
މިސްކިތުން ބޭރުގައި ނަމާދު ކުރާ ފަރާތްތަކަށް ކުނާ އަޅައިދީ ފަންކާ ބެހެއްޓުމާއި އަދި ތަރާވީސް ކުރާ މީހުންނަށް ފެން ލިބޭނެ އިންތިޒާމު ހަމަ ޖައްސަނީ އެ މީހުންނެވެ. މިއާއެކު، ރޯދަ ވީއްލުމަށް ޓަކައި މިސްކިތަށް ގެންނަ ކާބޯ ތަކެތި ބަހައްޓާ ތަން ތައްޔާރު ކޮށް އެއާ ގުޅޭ ކަންކަން ކުރުމުގައި އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރި ވަނީ ވެސް އެ މީހުންނެވެ. ހިތް ހެޔޮ ކަމާއި އޯގާތެރިކަމުގެ ކުލަވަރު އެމީހުންގެ މޫނު މަތިން ފެންނާން ހުރެއެވެ.
ކޮންމެ ރެއެއްގެ ތަރާވީޙު ނަމާދުގެ ޖަމާޢަތަށް ގޮވައިލުމުގެ ކުރީން، މިސްކިތް ބަލަހައްޓާ އިސް މީހަކު އެނައުންސްމަންޓުތަކެއް ދެއެވެ. ކުރިން ދެކެފައި ވާ ކަމަކަށް ނުވާތީ އާ ވެސް އެކު، އެއީ ނަމާދާ މާ ބޮޑު ގުޅުމެއް ނެތް ކަމެކޭ، އަނެއްކާ އެއީ އެންމެންނަށް ވެސް އިނގޭ ކަންތައްތަކޭ އެހެން ވީމާ އެއީ ކީއްކުރަން ކުރާ ކަމެއް ހެއްޔޭ .. މިކަހަލަ އެއްޗެތިތަކެއް ހިތަށް އަރާ ގޮތް ވިއެވެ. ނަމަވެސް ތަންކޮޅެއް ފުންކޮށް ވިސްނައި ލުމުން، އެއީ ކުރަން ރަނގަޅު ކަމެއް ކަން ގަބޫލު ކުރެވުނެވެ. އަމުދުން، އެ ތަނުގެ މާހައުލާއި މިސްކިތަށް އަރާ މީހުންނަށް ބަލާ އިރު އެއިގެ ތެރެއިން ބައެއް އިރުޝާދު ތަކަކީ ހަމަ ކޮންމެހެން ވެސް ދޭން ޖެހޭ އިރުޝާދު ތަކެއް ކަން އިނގުނެވެ.
ރަމަޟާން މަހުގެ ފުރަތަމަ ރޭގެ އެނައުންސްމަންޓުގައި، އެ މިސްކިތުގައި ތަރާވީޙު ނަމާދުގައި ކުރާނީ ވިހި ރަކުޢަތް ކަން އިޢުލާނު ކުރިއެވެ. އަންހެނުންނަށް ވެސް ނަމާދު ކުރެވޭނެ އިންތިޒާމު ހަމަ ޖައްސާފައި ވާ ކަމަށާއި، އެ މީހުން މިސްކިތަށް ވަންނަންވީ ކޮން ދޮރަކުންކަން ބުނެދިނެވެ. އަދި މިސްކިތަށް ދާ މީހުން ރޯދަ ވީއްލުމަށް ޓަކައި ކާބޯ ތަކެތި ހަދިޔާ ކުރަން ބޭނުންވާ ފަރާތްތަކަށް އެ ފުރުސަތު އޮތް ކަމަށާއި އެ ގޮތުން ގެންނަ ތަކެތި ބަހައްޓަންވީ ތަން ތައްޔާރުކޮށް އެ ކަމާ ބެހޭ އިންތިޒާމުތައް ހަމަޖައްސާނެ ކަމަށް ބުންޏެވެ.
މިސްކިތުން ބޭރުގައި ވެސް ގިނަ ބަޔަކު ނަމާދު ކުރަން ތިބޭތީ، ޤިބުލައަށް ސަމާލުކަން ދީގެން ސަފުތައް ހެދުމަށާއި ސަފުތައް މެދު ނުކަނޑައި ގުޅިގެން ދާނެހެން ތަރުތީބު ކުރުމަށް ކޮންމެ ރެއެއްގެ އެނައުންސްމަންޓުގައި ވެސް ހަނދާން ކޮށްދެއެވެ. އަދި މިސްކިތުގެ އެތެރެއިން މީހުން ފައިބާ ވަރަކަށް، ބޭރުގައި ތިބޭ މީހުން އެތެރެއަށް ވަނުމަށާއި ސަފުތަކުން ހުސްވާ ޖާގަތައް ފުރަމުން ގެންދިއުމަށް ނަސޭހަތްތެރިވެއެވެ. މިސްކިތަށް ކުޑަ ކުދީން ގެންދާ ފަރާތްތަކުން އެ ކުދީންނާ މެދު ވަރަށް ބޮޑަށް ފަރުވާތެރި ވުމަށާއި، ނަމާދު ކުރާ މީހުންނަށް އެ ކުދީންގެ ފަރާތުން ކުރިމަތި ވެދާނެ އުނދަގުލެއް ވީހައިވެސް ކުޑަ ވާނެހެން އެ ކުދީން ބެލެހެއްޓުމަށް އިރުޝާދު ދެއެވެ.
ފުރަތަމަ ރެއިން ފެށިގެން ހަމަ ކޮންމެ ރެޔަކު ވެސް މި ބުނި ކަންތައްތައް ހަނދާން ކޮށްދީ އިރުޝާދުތައް ތަކުރާރު ކުރެއެވެ. އަދި ނަމާދަށް ދާ ބައެއް މީހުންގެ ފަރާތުން މިސްކިތު ކޮމެޓީ އަށް ލިބޭ ކުދިކުދި ޝަކުވާތަކާއި އެ ކަންކަން އިސްލާހު ކުރުމާ ބެހޭ ވާހަކަ ވެސް ބައެއް ރޭރޭގެ އެނައުންސްމަންޓަށް އިތުރު ކޮށްލައެވެ.
މިހެން ގޮސް ރަމަޟާން މަހުގެ 29 ވަނަ ރޭގެ އެނައުންސްމަންޓު ވަރަށް ތަފާތު ވިއެވެ. އެއީ ވަދާޢީ ބައްދަލުވުމެއްގައި މީހަކު ދޭ ކަހަލަ ކުލުނުވެރި ނަސޭހަތް ތަކެކެވެ. މިސްކިތަކުން އަލަށް އެ ފަދަ ވާހަކަތަކެއް އަޑު އިވުނު މީހުންނަށް ހިސާބެއްގެ ހައިރާން ކަމެއް ލިބުން ވެސް އެކަށީގެން ވެއެވެ.
"... އީދާ އެކު މި އަންނަނީ ދިގު ޗުއްޓީއެއް، ޗުއްޓީތަކުގައި ކުށުގެ ޢަމަލުތައް އިތުރު ވޭ، ހުރިހާ އެންމެން ވެސް މި ކަމަށް ސަމާލު ކަން ދޭން ވާނެ، އަމިއްލަ ނަފުސަށާއި އެހެން މީހުންގެ ސަލާމަތަށް ރައްކާތެރި ވާން ވާނެ، ބައެއް މީހުން މިހާރު ވާނީ ޗުއްޓީ އަށް ތަންތަނަށް ގޮސްފައި، އަވަށްޓެރިޔާ ގޭގައި ނޫޅޭ ނަމަ އޭނާގެ ގެ އަށް ބަލައިލުމަކީ ވަރަށް ރަނގަޅު ކަމެއް، ތިމާގެ އަމިއްލަ މުދަލަށާއި އަވަށްޓެރިޔާގެ މުދަލަށް ގެއްލުމެއް ލިބިދާނެ ކަންކަމާ މެދު ސަމާލުކަން ދޭން ވާނެ، ހަވާ އެރުވުމާއި ފަޓާސް ޖެހުން ފަދަ (ފަޔަރ ވޯކްސްގެ) ކުޅިވަރުތައް އިމާރާތުގެ އެތެރޭގައި ކުޅުން ރަނގަޅެއްނޫން، އެ ކަން ކުރާނަމަ އިމާރާތާ ދުރުގައި، ހުސް ތަންތަނުގައި ކުރެވި ދާނެ.."
މިއާ އެކު ހެޔޮ ދުޢާ ކޮށް އުފާވެރި ޗުއްޓީ އަކަށް އެދެމުން އެ ވާހަކަކޮޅު ނިންމައިލިއެވެ. އޭނާ ވާހަކަ ދައްކަމުން ދިޔަ އިރު މީހުންގެ މޫނުމަތިން ފެންނަމުން ދިޔެއީ ހިނިތުން ވުމާއި އުފާވެރި ކަމެވެ. އެ ވާހަކަ ތަކަށް އިޖާބަ ދެމުން ބައެއް މީހުން ބޯ ޖަހަމުން ދިޔަ މަންޒަރުވެސް ފެނުނެވެ.
ކިހައި ރީތި މިސާލެއް ހެއްޔެވެ؟ ކޮންމެ ރެއަކު އެނައުންސްމަންޓު ދޭ މީހާ އަކީ ދަންނަބޭކަލަކަށް ނުވިޔަސް އޭނާގެ ކިބައިގައި ޙިކުމަތްތެރިކަން އެބަ ހުއްޓެވެ. މިސްކިތަކީ ހަމަ އެކަނި ފަރުޟު ފަސް ނަމާދު ކޮށްލަން ހުންނަ ތަނެއް ނޫންކަން އޭނާ އަށް އެބަ އިނގެއެވެ. އެ ބަޔަކަށް، އެ ވަގުތަކަށް އެންމެ މުހިއްމު މެސެޖުތައް، މިސްކިތުގެ ހައިބަތާއި ކަރާމާތް ނުގެއްލޭނެހެން ދިނުމަކީ ވެސް މިސްކިތުން އަދާ ކުރެވިދާނެ ދައުރެއްކަން އޭނާ ދަނެއެވެ.
ބަޔާންވެ ދިޔަ ކަންތަކާ ބެހޭ ގޮތުން، ރާއްޖޭގައި ހުރި ރައްޓެއްސަކާ ވާހަކަ ދައްކައިލުމުން، އެއީ ހާދަހައި ވާ ރަނގަޅު ކަމެކޭ ބުނެ އެ ކަމަށް އޭނާ ވަރަށް ތާއީދު ކުރިއެވެ. އަދި ބުނެލިއެވެ. ".. އަހަރެމެންގެ މިސްކިތަކުން ތިޔަ ކަހަލަ ވާހަކައެއް އަޑު އެހި ހަނދާނެއް ނުވެއެވެ."