ލޮސްއެންޖެލެސް (12 ޖަނަވަރީ 2025): އެމެރިކާގެ ކެލިފޯނިއާގައި ފެތުރެމުންދާ އަލިފާންގަނޑުތަކުގެ ސަބަބުން އެސްޓޭޓްގެ ދެކުނުގެ ސަރަހައްދުތައް އަނދައި އަޅިއަށް ވަމުންދާއިރު މިގެއްލުންތަކަށް ބަދަލުދޭން ޖެހި އިންޝުއަރެންސް ކުންފުނިތައް އިނދަޖެހި ބަނގުރޫޓް ވެދާނެކަމުގެ ބިރު ހީވެއްޖެއެވެ.
"އިކޮނޮމިސްޓް" ނޫސް ބުނާގޮތުން ލޮސްއެންޖެލެސްގެ މުއްސަނދިންގެ އަނދާފައިވާ އަގުބޮޑު ގެތަކާއި އިންޝުއަރެންސް ކޮށްފައިވާ އެނޫން އިމާރާތްތަކުގެ އަގު 60 ވަރަކަށް ބިލިޔަން ޑޮލަރަށް އަރާއިރު ކެލިފޯނިއާގެ ހުރިހާ އިންޝުއަރެންސް ކުންފުނިތަކުގެ އެސެޓްތަކުގައި އުޅެނީ ގާތްގަނޑަކަށް 43 ބިލިޔަން ޑޮލަރުގެ މިންވަރެކެވެ.
އެހެންކަމުން އިންޝުއަރެންސް ފައިސާ ދެވޭނެ މާލީ ގާބިލްކަން އެކުންފުނިތަކުގައި ނެތެވެ. އަދި އެކުންފުނިތައްވަނީ ބަނގުރޫޓް ވެދާނެކަމުގެ ބިރު ހީވެފައެވެ.
އެމެރިކާގެ މަލްޓި ނެޝަނަލް ފައިނޭންޝަލް ފާމްއެއްކަމަށްވާ ޖޭޕީ މޯގަން ބުނާގޮތުން ކެލިފޯނިއާގައި ފެތުރެމުންދާ އަލިފާންގަނޑަތަކުން ލިބެމުންދާ ގެއްލުންތަކަކީ އިންސާނީ ކާރިސާއެއްގެ އިތުރުން އިގްތިސާދީ މާލީ އަދި އިޖްތިމާއީ ވެސް ކާރިސާ އެކެވެ.
މިހާތަނަށް ރެފިއުޖީންގެ ގޮތުގައި ގާތްގަނޑަކަށް ދެލައްކަ މީހުން ރައްކާތެރި ތަންތަނަށް ގެންގޮސްފައިވާއިރު 15 ހާހަށް ވުރެގިނަ އިމާރާތް ވަނީ އަނދާފައެވެ. ސޯޅަ މީހަކުވަނީ މަރުވެފައެވެ. ގާތްގަނޑަކަށް 150 ބިލިޔަން ޑޮލަރުގެ މާއްދީ ގެއްލުންވަނީ ލިބިފައެވެ. ދަނޑުބިންތަކުގެ އެތައް ހާސް އޭކަރެއްވަނީ ހަލާކުވެފައެވެ.
ކެލިފޯނިއާގެ އަލިފާނުގެ ކާރިސާ
ޖޭޕީ މޯގަންގެ ރިޕޯޓެއް ބުނާގޮތުން މިއީ އެމެރިކާގެ ފަހުގެ ތާރީޚުގައިވެސް ނުދެކޭފަދަ ބިރުވެރި އަދި ގެއްލުންދެނިވި ވޭނީ ކާރިސާއެކެވެ. އަލިފާންގަނޑުތައް ކޮންޓްރޯލް ކުރަން ކުރަމުންގެންދާ މަސައްކަތުން ކޮންޓްރޯލް ކުރެވެނީ އެންމެ 10 އިންސައްތަކަމަށްވެއެެވެ.
މިއަލިފާންގަނޑުތަކާ އެމެރިކާގެ ފަޔާފައިޓަރުން ހަނގުރާމަ ކުރަމުންދާއިރު ކެލިފޯނިއާގައި ގާއިމްކޮށްފައިވާ އަލިފާން ނިއްވުމުގެ ނިޒާމުގެ ނާގާބިލްކަންވެސްވަނީ ހާމަވެފައެވެ. ކެލިފޯނިއާ ފަދަ ބޮޑު އަދި މުއްސަނދި ސްޓޭޓެއްގެ ސިވިލް ޑިފެންސްގެ ބަޖެޓަކީ އެންމެ 11 މިލިޔަން ޑޮލަރެވެ.
އަލިފާން ނިއްވުމަށް އެސްޓޭޓްގައި ގާއިމްކޮށްފައިވާ ހައިޑްރަންޓްތަކުގެ ބޮޑުބައިވެސްވަނީ ހަލާކުވެފައެވެ. މަރާމާތުކޮށް ރަނގަޅަށް ބަލަހައްޓާފައި ނުވާކަން އެނގުނީ އަލިފާނާ ހަނގުރާމަ ކުރަން ޖެހުމުންނެވެ.
އަލިފާންގަނޑު އެހާ އަވަހަށް ފެތުރުނީ ކަމާބެހޭ ނިޒާމުގެ ދޯހަޅިކަމުން ކަމުގެ ޝަކުވާ ވަނީ ބޮޑުވެފައެވެ. މުއްސަނދިންގެ ގެތައް ސަލާމަތް ކުރުމަށް އިސްކަންދީފައި އާންމުންގެ ގެދޮރާ އަޅާނުލިކަމުގެ މައްސަލަވެސްވަނީ ފެންމަތިވެފައެވެ.
އަލިފާން ނިއްވުމުގެ މަސައްކަތުގައި އެހެން ސްޓޭޓްތަކުގެ ކަމާބެހޭ އިދަރާތަކުގެ މީހުންވެސް މިހާރު ބައިވެރިވެއެވެ. އަދި އެމެރިކާގެ ނެޝަނަލް ގާޑުންގެ ލަޝްކަރުގެ މީހުންނާއި އެމެރިކާގެ ވައިގެ ސިފައިންވެސް ބައިވެރިވެއެވެ. ނަމަވެސް އަލިފާންގަނޑުތައް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގައި އެމެރިކާގެ މިހުރިހާ މުއައްސަސާތަކެއްވަނީ ނުކުޅެދިފައެވެ.
އެމެރިކާއަކީ ބޮޑު މުއްސަނދި އަދި ވަސީލަތްތައް ގިނަ ގައުމަކަށް ވީނަމަވެސް އެކަން ފެންނަން އޮތީ އެމެރިކާގެ ހަތިޔާރުގެ ސިނާއަތުންނާއި އަސްކަރިއްޔާއިންނެވެ. ދުނިޔޭގެ ގައުމުތަކުގައި އެމެރިކާ ބިނާކޮށްފައިވާ 700އަށް ވުރެގިނަ އަސްކަރީ މަރުކަޒުތަކުންނެވެ. ގައުމުތަކަށް ބޮންއެޅުމާއި ހަނގުރާމަކުރާ ސަރަހައްދުތަކަށް ހަތިޔާރު ފޯރުކޮށްދިނުމުގައެވެ.
ނަމަވެސް އެމެރިކާގެ މަދަނީ ނިޒާމުތައް ފެންނަނީ ވަރަށް ބަލިކަށި ގޮތެއްގައެވެ. ބާލިދީ ބޭނުންކޮށްގެން އަލިފާން ނިއްވަން މަސައްކަތްކުރާ މަންޒަރު އެމެރިކާގެ އެންމެ މުއްސަނދި ސްޓޭޓް ކަމަށްވާ ކެލިފޯނިއާއިންވަނީ ފެނިިފައެވެ.
އަލިފާންގަނޑުތައް ފެތުރެމުންދާ މިންވަރާ އަޅާބަލާއިރު 10 އިންސައްތަވެސް ނިއްވާނުލެވޭކަމަށް ވެއެވެ. އަލިފާނުގައި ލޮސްއެންޖެލެސްގެ ގިނަ އަވަށްތަކެއްވަނީ އަނދައި އަޅިއަށް ވެފައެވެ. ނަމަވެސް ކުރިޔަށްވެސް ވައި މަޑުކަމުން ކުރިން ފެތުރެމުންދިޔަ ބާރު މިނުގައި މިހާރު އަލިފާންގަނޑުތައް ފެތުރެމުން ނުދާކަމަށް ވެއެވެ. އެއީ ވައި މަޑުވުމާ ގުޅިގެންނެވެ. ވައިމަޑުވުމާއެކު އަލިފާން ފެތުރުންވަނީ މަޑުޖެހިލާފައެވެ. ނަމަވެސް މޫސުމާބެހޭ ލަފާކުރުންތައް ބުނާގޮތުން ކުރިޔަށް އޮތީ ވައިބާރު ދުވަސްތަކެކެވެ.
އަލިފާނުގެ ހާދިސާތަކާއެކު ފޭރުމާއި ވައްކަންވެސް ލޮސްއެންޖެލެސްގެ އެކި ސަރަހައްދުތަކުގައިވަނީ އާންމުވެފައެވެ.
ކެލިފޯނިއާގައި އަލިފާނުގެ މި ބޮޑު ކާރިސާ ހިނގަން މެދުވެރިވި ސަބަބު އަދިވެސްވަނީ ނޭނގުމެއްގެ ތެރޭގައެވެ. މިކާރިސާ ހިނގަން މެދުވެރިވި ސަބަބު ދެނެގަތުމުގެ މަސައްކަތް ފެޑްރަލް ބިއުރޯ އޮފް އިންވެސްޓިގޭޝަން (އެފްބީއައި) އާއި ފަޔައާމްސް އެންޑް އެކްސްޕްލޯސިވްސް (އޭޓީއެފް) ފަދަ މުއައްސަސާތައް ގުޅިގެން ފަށާފައިވީ ނަމަވެސް މިއީ ފަސޭހަ ކަމެއްނޫންކަމަށް ރިޕޯޓްތައް ބުނެއެވެ.