ޑރ. މުޙައްމަދު ޝަހީމް ޢަލީ ސަޢީދު ލިޔުއްވާފައިވާ "ޒަމާނީ ފިޤުހު އުޞޫލުތަކާއި ޒަކާތުގެ ޤާނޫނުގެ ތަޞައްވުރު" މި ފޮތަކީ ޒަކާތް ހިންގާ އުޞޫލުތަކާއި ޤާނޫނުތަކަށް އަލިއަޅުވާލާ، އިސްލާމީ ފިޤުހުގެ ދާއިރާއަށް މުހިންމު ޙިއްޞާއެކެވެ. ހިންގުންތެރި ވަޒީރު، ޑރ. ޝަހީމް 2022 ވަނަ އަހަރު ނެރުއްވި މި ފޮތުގައި މިހާރު ރާއްޖޭގައި ޒަކާތުގެ ކަންކަމުގައި އަމަލު ކުރާ ގޮތާއި ގެންނަން ރަނގަޅު ބަދަލުތަކުގެ ތަފުސީލުތައް ވިދާޅުވެދެއްވައިފައިވެއެވެ. މިއީ ޝަހީމްގެ ޕީއެޗްޑީ ތީސީސްގައި ހިމަނުއްވާފައިވާ މައުލޫމާތު ހިމަނުއްވައިގެން ނެރުއްވި ފޮތެކެވެ.
ސަތޭކަ ތިރީސް ތިން ސޮފުހާގެ މި ފޮތުގައި އިސްލާމްދީނުގެ ފަސް ރުކުންގެ ތެރެއިން އެއް ރުކުން ކަމަށްވާ ޒަކާތާ ގުޅޭ ޒަމާނީ ތަފްސީރުތަކާއި ފިޤުހުގެ އުސޫލުތައް ތަންފީޒުކުރުމުގެ މައްޗަށް ފުންކޮށް ބަލާލާފައިވެއެވެ. މި ފޮތުގައި ޒަކާތުގެ އަސްލާއި އެކި ޒަމާންތަކުގައި އަމަލު ކޮށްފައިވާ ގޮތްތަކުގެ ތަފްސީލު ހިމެނެއެވެ. މިއީ ޒަކާތުގެ ކަންކަން ހިނގަމުން އައި ގޮތާއި ބަދަލުތައް އަންނަމުން ދިޔަ ގޮތް އެނގެން މުހިންމު މައުލޫމާތުތަކެކެވެ.
އިސްލާމިކް މިނިސްޓްރީގެ ވެބްސައިޓާއި ޝަހީމްގެ އަމިއްލަ ވެބްސައިޓުން ހިލޭ ކިޔާލެވޭ މި ފޮތުގައި މި ޒަމާނުގެ ފިޤުހުގެ އުސޫލުތަކާ ޒަކާތާ ގުޅޭ ގޮތްތައް ވިދާޅުވެދެއްވައިފައިވެއެވެ. ފޮތުގައި ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެއް ކަމަކީ ޒަކާތުގެ އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖްތިމާޢީ އަސަރުތަކުގެ ތަޙުލީލެވެ. ޑރ.ޝަހީމް ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ޒަކާތަކީ ހަމައެކަނި ދީނީ ވާޖިބެއް ނޫން ކަމަށާއި އިޖުތިމާއީ އިންސާފާއި އިގްތިސާދީ ގޮތުން ބެލި ނަމަވެސް ޒަކާތަކީ މުހިންމު އެއްޗެކެވެ.
މިފޮތުގައި މިއަދުގެ ދުނިޔޭގައި ޒަކާތް ހިސާބުކުރުމާއި ބެހުމުގެ ޢަމަލީ އިރުޝާދުތައް ވިދާޅުވެދެއްވައިފައިވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ސްޓޮކާއި ޑިޖިޓަލް ފައިސާ ފަދަ މާލީ ނިޒާމަށް އާ ގޮތްތައް ޒަކާތުގެ ސަގާފީ އޮނިގަނޑަށް ވެއްދޭނެ ގޮތްތަކަށް ބަލާލާފައިވެއެވެ.
ފޮތުގައި ޑރ. ޝަހީމް ހިމަނުއްވާފައި ވަނީ މުސްލިމުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު އޮންނަ އެކި ޤައުމުތަކުގެ އެކިއެކި ކޭސް ސްޓަޑީތަކަށް ރިއާޔަތް ކުރައްވައި، ތަފާތު އިޖްތިމާޢީ އަދި އިޤްތިޞާދީ މާޙައުލުތަކުގައި ޒަކާތް ތަންފީޒުކުރާ ގޮތްތަކަށެވެ. މި ކޭސް ސްޓަޑީތަކުގެ ސަބަބުން މިޒަމާނުގައި ޒަކާތާ ގުޅޭ ކަންކަމުގައި ހުރި ގޮންޖެހުންތަކާއި ކާމިޔާބީތަކުގެ މައުލޫމާތު ލިބިގެންދެއެވެ.
ފޮތުގައި ޝަހީމް ވަނީ ޒަކާތް ތަންފީޒުކުރުމާއި ބެލެހެއްޓުމުގައި ޒަމާނީ ގޮންޖެހުންތައް ހައްލުކުރުމަށް ބައެއް ހައްލުތައް ހުށަހަޅުއްވާފައެވެ.
އިސްލާމިކް މިނިސްޓަރު ޝަހީމް -- ފޮޓޯ/ އިސްލާމިކް މިނިސްޓްރީ
ޑރ.ޝަހީމް ހުށަހަޅުއްވަނީ މުއްސަނދިކަމުގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ ކަންތައްތައް މި ޒަމާނަށް ފައްތައި އަލުން މާނަކުރުމުގެ މުހިންމުކަމަށެވެ. ރަން، ރިހި، އަދި ދިރޭތަކެތި ފަދަ މުއްސަނދިކަމުގެ ސަގާފީ ގޮތްތައް މިހާރު ބަދަލުވެފައިވަނީ ސްޓޮކް، ބޮންޑް، އަދި ޑިޖިޓަލް ފައިސާ ފަދަ ޒަމާނީ އެސެޓްތަކަށް ކަމަށް ވާތީއެވެ. ޝަހީމް ހުށަހަޅުއްވަނީ މިޒަމާނުގެ ޢިލްމުވެރިން މި އާ މުދަލުގެ ބާވަތްތަކުގެ މައްޗަށް ޒަކާތް ހިސާބުކުރުމުގެ ގައިޑްލައިންތައް އެކުލަވާލައްވައި، ޒަކާތުގެ އުޞޫލުތައް ފުރިހަމައަށް ތަންފީޒު ކުރުމަށެވެ.
މި ފޮތުގައި ޒަކާތުގެ ކަންކަން ރަނގަޅު ކުރުމަށްޓަކައި، އެކަންކަން ބެލެހެއްޓުމުގެ އިދާރާއެއް އުފެއްދުމަށް ޑރ.ޝަހީމް ވަކާލާތު ކުރައްވައެވެ. މި އިދާރާތަކުގެ މަސްއޫލިއްޔަތަކީ ހާމަކަން ބޮޑު ގޮތެއްގައި ޖަވާބުދާރީވާ ގޮތަށް ޒަކާތުގެ ފައިސާ އެއްކުރުމާއި، ބެލެހެއްޓުމާއި، ބެހުމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމެވެ.
ފޮތުގައި އެކަން ހިމަނުއްވާފައިވާއިރު، މި ސަރުކާރުގައި އިސްލާމިކް މިނިސްޓަރުކަމާ ހަވާލުވެވަޑައިގެންނެވުމަށް ފަހު ޑރ. ޝަހީމް އެންމެ އިސްކަން ދެއްވައިގެން ކުރެއްވި އެއް މަސައްކަތަކީ "ޒަކާތު ހައުސް"ގެ ނަމުގައި ޒަކާތަށް ޚާއްސަ އިދާރާއެއް އުފެއްދުމެވެ. އެ އިދާރާ މެދުވެރިކޮށް ޒަކާތުގެ ކަންކަން ފުރިހަމަ ކުރުމަށް ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް އަންނަނީ ކުރައްވަމުންނެވެ.
މި ފޮތުގައި ޑރ. ޝަހީމް ދެން އަލިއަޅުއްވާލައްވަނީ ޒަކާތް ނެގުމާއި ބެހުމުގެ ކަންކަން ރަނގަޅު ކުރުމުގައި ޓެކްނޮލޮޖީގެ ބޭނުންތެރިކަމުގެ މައްޗަށެވެ. އޭނާ ލަފާދެއްވަނީ ޒަކާތް ދެއްކުމަށް މަގުފަހިކޮށްދިނުމަށް ޑިޖިޓަލް ޕްލެޓްފޯމްތަކާއި މޯބައިލް އެޕްލިކޭޝަންތައް ބޭނުންކުރުމަށެވެ. އަދި މި ޓެކްނޮލޮޖީތަކުގެ އެހީގައި ރެކޯޑްތައް ބެލެހެއްޓުމާއި، ޑިސްޓްރިބިއުޝަންތައް ޓްރެކްކުރުމާއި، ޒަކާތުގެ ފައިސާ ބެލެހެއްޓުމުގައި ހާމަކަން ބޮޑު ގޮތެއްގައި ކަންކަން ކުރެވިދާނެ ކަމަށް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
ޒަކާތުގެ މުހިއްމުކަމާއި އުސޫލުތަކާ ބެހޭ ގޮތުން އާންމުންނަށް މައުލޫމާތު ދިނުމަކީ ޑރ. ޝަހީމް ހުށަހަޅުއްވާފައިވާ އަނެއް ހައްލެވެ. އޭނާ ގަބޫލުކުރައްވާ ގޮތުގައި މުސްލިމުންގެ މެދުގައި ޒަކާތުގެ ވާޖިބުތަކާއި ޒަކާތުގެ އަސަރު މުޖުތަމައަށް ކުރާ އަސަރާ މެދު ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމަކީ ޒަކާތުގެ ކަންކަމަށް އާއްމުން ރައްކާތެރިވެ، ޒަކާތުގެ ފައިސާ މާ ފައިދާހުރި ގޮތެއްގައި ބޭނުންކުރެވޭނެ ކަމެކެވެ. މައުލޫމާތު ދިނުމުގެ ކެމްޕޭންތަކާއި ޕްރޮގްރާމްތައް ހިންގޭނީ މިސްކިތްތަކާއި ކޮމިއުނިޓީ ސެންޓަރުތަކާއި އޮންލައިން ޕްލެޓްފޯމްތަކުގެ ތެރެއިން ކަމަށް ޝަހީމް ވިދާޅިވެދެއްވައިފައިވެއެވެ.
ޑރ. ޝަހީމް ލަފާދެއްވަނީ ޒަކާތުގެ އަސަރު އެންމެ ބޮޑު ކުރުމަށް މިހާރު ހިންގާ އިޖްތިމާޢީ ރައްކާތެރިކަމުގެ ޕްރޮގްރާމްތަކާ ގުޅުވައިލުމަށެވެ. އެއީ ސަރުކާރާއި ސަރުކާރު ނޫން އެހެން ފަރާތްތަކާ ގުޅިގެން ޒަކާތުގެ ކަންކަން ހިންގާއިރު ޒަކާތުގެ ފައިސާ އިޖްތިމާއީ ރައްކާތެރިކަމުގެ އެހެން މަސައްކަތްތައް ފުރިހަމަ ކުރުމަށް ބޭނުންކުރާކަން ކަށަވަރުކޮށްދީ، ފަގީރުންނާއި ނިކަމެތިންގެ ބޭނުންތައް އިތުރަށް ފުރިހަމައަށް ހައްލުކުރެވޭނެތީއެވެ.
ޝަހީމް ވިދާޅުވާގޮތުގައި ޒަކާތުގެ ނިޒާމަށް އިތުބާރު ދެމެހެއްޓުމަށް ހާމަކަން ބޮޑުކަމާއި ޖަވާބުދާރީވުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. ޝަހީމް ހުށަހަޅުއްވަނީ ޒަކާތް ބެލެހެއްޓުމުގެ އިދާރާތަކުން އޮޑިޓްކުރުމާއި ރިޕޯޓްކުރުމުގެ ހަރުކަށި މިންގަނޑުތަކެއް ތަންފީޒުކުރުމަށެވެ. ގަވާއިދުން އޮޑިޓް ކުރުމާއި މާލީ ބަޔާންތައް އާންމުކޮށް ހާމަކުރުމަކީ އިތުބާރު އުފެއްދުމާއި ޒަކާތުގެ ފައިސާ އެކަށީގެންވާ ގޮތެއްގައި ބޭނުންކުރެވޭތޯ ބެލުމަށް އެހީތެރިވެދޭނެ ކަމެއް ކަމަށް ވާތީއެވެ.
ފަގީރުކަން ކުޑަކުރުމާއި، އިގްތިސާދީ ނުތަނަވަސްކަމާއި، އިޖުތިމާއީ އިންސާފު ފަދަ ޒަމާނީ އެކިއެކި މައްސަލަތަކަށް މި ފޮތުގައި ޝަހީމް އަލިއަޅުވާލައްވައެވެ. އޭނާ ހުށަހަޅުއްވަނީ ފަގީރުންނަށް ތައުލީމާއި ސިއްހީ ފަރުވާއާއި ވޮކޭޝަނަލް ތަމްރީނު ފަދަ ދިގު މުއްދަތުގެ ފައިދާތައް ލިބޭ ކަންކަމަށް ފައިސާ ދީގެން މިކަންކަން ހައްލުކުރުމަށް ޒަކާތުގެ ބޭނުން ސްޓްރެޓެޖިކް ގޮތެއްގައި ކުރުމަށެވެ.
ފަރުޟު ޒަކާތުގެ އިތުރުން އިޖްތިމާޢީ ރައްކާތެރިކަމުގެ މަސައްކަތްތަކަށް އެހީތެރިވުމަށް މުސްލިމުން ހިލޭ ސާބަހަށް ކޮންޓްރިބިއުޝަން (ޞަދަޤާތް) ދިނުމަށް ޑރ. ޝަހީމް ހިތްވަރު ދެއްވައެވެ. އޭނާ ގަބޫލުކުރައްވާ ގޮތުގައި ދީލަތިކަމާއި ހިލޭސާބަހަށް އެހީތެރިކަން ދިނުމުގެ ސަގާފަތެއް އާލާކުރުމަކީ ޒަކާތާއި އެހެނިހެން ޞަދަޤާތީ މަސައްކަތްތަކުގެ ޖުމްލަ އަސަރު ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރުކުރެވޭނެ ކަމެކެވެ.
ޑރ. ޝަހީމް ލިޔުއްވާފައިވާ ޒަމާނީ ފިޤުހު އުޞޫލުތަކާއި ޒަކާތުގެ ޤާނޫނުގެ ތަޞައްވުރަކީ އިސްލާމީ ފިޤުހާއި ޒަމާނީ ދުނިޔޭގައި ޒަކާތް އަމަލީ ގޮތުން ތަންފީޒުކުރުމަށް ޝައުޤުވެރިވާ ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް އަގުހުރި ވަސީލަތެކެވެ.