ސުވާލެއް: އަލުން ފުރަބަންދަކަށް ދާންވީތަ؟

ކޮރޯނާ ވައިރަސްއާ ގުޅިގެން މިދިޔަ އޭޕްރީލް މަހު މާލެ ފުރަބަންދުކުރުމަށްފަހު ގިނަ ލުއިތަކާއެކު މާލެ ހުޅުވާލިތާ އަދި ވީ ދެ މަހެއްހާދުވަހެވެ. ވައިރަސް ފެތުރެންފެށި ދުވަސްވަރު ފެނިގެން ދިޔަ ނަންބަރުތައް މަޑުމަޑުން ދަށްވި ނަމަވެސް މިހާރު މިވަނީ މުޅި މަންޒަރު އަނެއްކާ ބަދަލުވެފަ އެވެ.

މުޅި މާލެއަށް ބަލި ފެތުރިފައިވާއިރު ނަންބަރުތައް މިހާރު މި ވަނީ 7000 އިން މައްޗަށް އަރައިފަ އެވެ. ބައްޔަށް މިވަގުތުވެސް ފަރުވާދޭ އަދަދު 2،581 އަށް އަރާއިރު، 173 މީހަކު އެޑްމިޓްކޮށްފައިވެ އެވެ.

މިއަދަދުތަކުން ބުނެދެނީ ކޮން ވާހަކައެއް ހެއްޔެވެ؟

ހެލްތު އިމެޖެންސީ އޮޕަރޭޝަން ސެންޓަރުން ރޭ ބޭއްވި ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުުމުގައި ޑރ. އަހުމަދު ޝަހީދު މި ހާލަތު ސިފަކުރެއްވީ؛ ކޮރޯނާ ވައިރަސްގެ ރަތް ރޮނގު ފަހަނައަޅައި ގޮސް މިހާރު އަލުން ފުރަބަންދަކަށް ނުގޮސް އޮތީ ހަމަ ކިރިޔަކިރިޔާ ކަމަށެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވާ ގޮތުންނަމަ މިހާރު ބަލި ފެތުރޭވަރު އޮތީ އެލާޓް ލެވެލް ނުވައެއްގަ އެެވެ. ދިހައަކަށް ގޮސްފިނަމަ ފުރަބަންދުކުރުން ނޫން ގޮތެއް ނެތެވެ.

ޑރ. ޝަހީދުގެ ވާހަކަތަކަށް ތާއިދުކުރައްވައި ރާއްޖޭގެ ޕަބްލިކް ހެލްތު ސްޕެޝަލިސްޓް ޑރ. ޝީނާ މޫސާވެސް ވިދާޅުވީ މިއީ ރާއްޖެ އަލުން ފުރަބަންދަކަށް ދާންވީ ވަގުތު ކަމަށެވެ. އެހެން ނޫންނަމަ އެޑްމިޓްކޮށް ފަރުވާދޭން ޖެހޭ މީހުން ސިއްހީ ނިޒާމަށް އޮބިނޯންނަ ވަރަށް ގިނަވެ، ނިޒާމް ފެއިލްވެދާނެކަމުގެ އިންޒާރު ޑރ. ޝީނާ ދެއްވި އެވެ. މިއީ ކޮވިޑްގެ ނުރައްކާ އެންމެ ބޮޑަށް ކުރާ ލެވަލް އެވެ.

ޑރ. ޝީނާ މޫސާ -- ފޮޓޯ/ ހެލްތު މިނިސްޓްރީ

ނަމަވެސް އަލުން ފުރަބަންދަކަށް ދާނީ ހެއްޔެވެ؟ އޭގެ ސަބަބުން ދެން ނިކުންނާނީ ކޮން ނަތީޖާތަކެއް ހެއްޔެވެ؟

ވައިރަސް ކޮންޓްރޯލް ކުރަން ފުރަބަންދަކަށް ދިޔުމަކީ އެންމެ ކާމިޔާބުގޮތް ނޫން ކަމަށް ދުނިޔޭގެ ތަޖުރިބާއިން ދައްކަ އެވެ. ސަބަބަކަށް ވަނީ އޭގެ ސަބަބުން ދެން ނިކުންނަ އެހެން މައްސަލަތައް މާ ގިނަވުމެވެ. ނަފްސާނީ މައްސަލަތަކާއި އިގްތިސާދީ މައްސަލަތައް އިންތިހާއަށް ފުނި ޖެހުމެވެ.

ހުދު ރައީސް އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސޯލިހުވެސް މިމަހުގެ ކުރީކޮޅު ވިދާޅުވީ އަލުން ފުރަބަންދަކަށް ދިއުމަކީ އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތް ނޫން ކަމަށެވެ.

"އަހަރެންގެ އަތުގައި މިވަގުތު އޮތީ އެންމެ 575 ރުފިޔާ. ބިލްތައް ދެއްކޭނެ ގޮތެއް. އިންކަމް ސަޕޯޓެއް ނުލިބޭ. ވަޒީފާއެއް ލިބޭނެ ގޮތެއް ނެތް." ޓުވިޓާގައި މަރިޔަމް ސަރާ ކިޔާ އަންހެނަކު ބުނެފައިވެ އެވެ.

އަލުން ފުރަބަންދަކަށް ގޮސްފިނަމަ ސަރާ ކަހަކަ ކިތަންމެ ބަޔަކަށް އޭގެ އަސަރުކުރާނެ އެވެ. މިހާރުވެސް އަމިއްލަ ހާލައިގެން ނޫޅެވޭ ކިތަންމަ ބަޔަކު އުޅޭއިރު ގިނަ ވިޔަފާރިތައް ބަނގުރޫޓްވެ ނުވަތަ ވަނީ ނޭވާ ހޮޅިއަށް އެޅިފަ އެވެ.

އެހެން މީހެއްގެ ވާހަކައެ ވެ. މިއީ މާލެ އާއި ހުޅުމާލޭގައި ކެފޭ ހިންގަމުންދާ ވިޔަފާރިވެރިއެކެވެ. ކޮވިޑްއާ އެކު އޭނާވެސް މިހާރު ވަނީ އިނދަޖެހިފަ އެވެ. ހުޅުމާލޭގައި އޭނާ ހިންގާ ކެފޭއިން އޭނާއަށް ޖުމްލަ ރޭ ލިބުނީ އެންމެ 68 ރުފިޔާ އެވެ. ކޮވިޑް ފެތުރުން އިތުރުވާން ފެށުމުން ރޭގަނޑު އަށެއްގެ ފަހުން ދުއްވާ އެއްޗެތި ނުދުއްވޭގޮތަށް ހެދުމުން އޭގެ އަސަރު ރެސްޓޯރެންޓްތަކަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ކުރެ އެވެ.

މެއި 26، 2020: މާލޭމަގުމަތި ލޮކްޑައުން ހާލަތުގައި -- ސަން ފޮޓޯ/ ފަޔާޒު މޫސާ

"މިހާރުވެސް މިއުޅެނީ ގެންގުޅޭ ބިދޭސީންނަށް މުސާރަ ނުދެވިގެން. ހަމައެކަނި ނިދާނެތަނަށާއި ޕޮކެޓް މަނީ ކޮޅެއް މިދެނީ އެތިއެތިކޮޅުން،" ކެފޭ ހިންގާ ވިޔަފާރިވެރިޔާ ބުންޏެވެ.

ވިޔަފާރިވެރިޔާ ބުނާގޮތުންނަމަ އިތުރު ފުރަބަންދަކަށް ދާން ޖެހިއްޖެނަމަ އެމީހުންގެ މައިބަދަ ބިނދުނީ އެވެ. ރޭގަނޑު އަށެއްގެ ފަހުން ދުއްވާ އެއްޗިއްސަށް ނުދުއްވޭ ގޮތަށް ކުއްލިއަކަށް ނިންމި ނިންމުމާމެދު އޭނާ ހުރީ ނުރުހުންވެފަ އެެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި މީހުން އުޅޭ ނޫޅޭ ގޮތް ބަލައި ކުރިއަށްވުރެ ބޮޑަށް މޮނީޓާކޮށް ހަރުދަނާ އުސޫލުތަކެއްގެ ތެރެއިން ބަލި ކޮންޓްރޯލްކުރަން މަސައްކަތް ކުރުން މާ ބުއްދިވެރި ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާގެ ނުރުހުން ހުރީ ހެލްތު ޕްރޮޓެކްޝަން އޭޖެންސީއަށެެވެ. ކުރިން އެޗްޕީއޭއިން ބަލި ކޮންޓްރޯލްކުރި މަސައްކަތަށް ތައުރީފްކުރި ވިޔަފާރިވެރިޔާ ބުނީ އެޗްޕީއޭއަށް މިހާރު އެކަށީގެންވާވަރާ ގާތަށްވެސް މަސައްކަތް ނުކުރެވޭކަމަށެެވެ.

ހާއްސަކޮށް ބަލި މީހުން ކަރަންޓީނު ފެސިލިޓީތަކަށް ނުގެންގޮސް މީހުން އައިސޮލޭޓް ނުކުރެވުމަކީ ބަލި ކޮންޓްރޯލް ނުވުމުގެ އަސްލު ކަމަށް އޭނާ ގަބޫލުކުރެ އެވެ. އެކަން އަދިވެސް ރަނގަޅަށްކޮށްފިނަމަ ބަލި ފެތުރުމުގެ ފުރުސަތު އަދިވެސް ކުޑަކުރެވިދާނެކަމަށް އޭނާ ބުނެ އެވެ.

ކުރީގެ ޑިފެންސް މިނިސްޓަރު އަދި މަޑުއްވަރީ ދާއިރާގެ މެމްބަރު އާދަމް ޝަރީފްވެސް ވިދާޅުވީ ހަމައެފަދަ ވާހަކަތަކެކެވެ. ރާއްޖެއަށް ވުރެ ބޮޑު ސްރީލަންކާ އަދި މެލޭޝިއާ ފަދަ ގައުމުތަކުގައި ބަލި ކޮންޓްރޯލްކުރުމުގައި ކާމިޔާބު ހޯދަމުންދާއިރު ރާއްޖެއަށް ބަލި ކޮންޓްރޯލް ނުކުރެވިގެން އުޅޭކަން އާދަމް ޝަރީފް ފާހަގަކުރެއްވި އެވެ. ސިއްހީ ހިދުމަތްތްތެރިން ވަރުބަލިވެފައިވާއިރު ސަރުކާރަށް ހަދާނެގޮތެއް ނޭނގިގެން އުޅޭކަމަށް އާދަމް ޝަރީފް ވިދާޅުވި އެވެ.

ލ. ގަން ރީޖަނަލް ހޮސްޕިޓަލްގައި ގާއިމްކޮށްފައިވާ ކޮވިޑް ފެސިލިޓީ-- ފޮޓޯ: ލ. ގަން ރީޖަނަލް ހޮސްޕިޓަލް

"މިހާރު ނެތް ދޮއްތޯ ހެލްތު މިނިސްޓެއްވެސް. އަސްލަމްއާ ހަވާލުކޮށްފަ މިއޮތީ. އެކަމަކު އަސްލަމް މިހާރުވެސް އެގެންދަނީ ދާދި ފަހުން އެއްކޮށްލި މިނިސްޓްރީއާއެކު ދެ މިނިސްޓްރީއެއް ހިންގަމުން" އާދަމް ޝަރީފް ވިދާޅުވި އެވެ.

ސިއްހީ މާހިރުންގެ ލަފަޔާ އިރުޝާދަށް ބޯލަނބައި އަލުން ފުރަބަންދުކުރުމަކީ ސަރުކާރުގެ އަތް މަތީގައި އޮތް ކަމެކެވެ.

އެކަމަކާ އާދަމް ޝަރީފް މުޅިއަކުން ދެކޮޅެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް މިހާރުވެސް އަމިއްލަ މަސައްކަތްކޮށްގެން އުޅޭ ޓެކްސީ ޑްރައިވަރުންނާއި ހެދިކާ ހަދާ މީހުން ފަދަ އެތައް ބަޔަކަށް ގޮތްހުސްވެފައިވަނިކޮށް އަލުން ފުރަބަންދަކަށް ދިއުމުން ދެންވާނެގޮތާމެދު އާދަމް ޝަރީފް ވަރަށް ކަންބޮޑުވެލައްވަ އެވެ.

"މީގަ ނިންމުމެއް ނިންމަން ޖެހޭނީ ސިއްހީ ހިދުމަތްތެރިން ދައްކާ ވާހަކައާ ރާއްޖޭގެ މީހުންގެ ދިރިއުޅުމަށް ބަލައި އެންމެ ރަނގަޅުގޮތަކަށް ބަލައިގެން. އެކަން ކުރެވޭނީ ސިޔާސީ ހިކުމަތްތެރިންނާ، ނިކަން އާޖުފާޖު ރަނގަޅަށް ދަންނަ މީހުންނަށް. އާމްދަނީ ހޯދަން އުޅޭ މީހާ ހުއްޓުވަިއގެން ނުވާނެ. އެމީހުންނަސް ވަކި ހުއްދައެއް ހިމެނޭ ކާޑެއް ދެވިދާނެ ދޮއްތޯ މަގުމަތީ އުޅެން" އާދަމް ޝަރީފް ވިދާޅުވި އެވެ.

ބަލި ކޮންޓްރޯލްކުރަން އާދަމް ޝަރީފްގެ އިތުރު ހިޔާލެއްވެސް އެބައޮތެވެ. އޭނާގެ ނަޒަރުގައި ސިއްހީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތުގައި މިއީ ސިފައިންނަށް ކޮންޓްރޯލް ދޭންވީ ވަގުތެވެ. މަގުމަތީގައި އުޅޭ މީހުން މަދުކޮށް އެކަން ސިފައިންނަށް މާ ރަނގަޅަށް ތަންފީޒްކުރެވޭނެ އެވެ.

ކޮވިޑްގެ މިހާރުގެ ހާލަތާގުޅޭ ގޮތުން ނިމިގެން ދިޔަ ސަރުކާރުގައި ހެލްތު މިނިސްޓަރުކަން ކުރެއްވި އަބްދުﷲ ނާޒިމްވެސް ހުރީ ވަރަށް ކަންބޮޑުވެލައްވައިފަ އެވެ. ހާއްސަކޮށް ކޮވިޑްގެ އެންމެ ޕީކަށް ރާއްޖެ ގޮސްފައި އޮތްއިރު މިހާލަތަށް ތައްޔާރުވެފައި ނެތްކަންވެސް ނާޒިމް ފާހަގަކުރެއްވި އެވެ. އޭގެ އިތުރުން ބަލި މީހުން ކަރަންޓީނަށް ގެންދިއުން ފަދަ ކަންކަމުގައި އެޗްޕީއޭއިން ސީދާ ޖަވާބު ނުލިބޭތީ އާންމުންގެ ކަންބޮޑުވުން އިންތިހާއަށް އިތުރުވެފައިވާކަމަށް ނާޒިމް ވިދާޅުވި އެވެ.

އައިސޮލޭޝަން ފެސިލިޓީ ރައީސް ބައްލަވާލައްވަނީ-- ފޮޓޯ: ރައީސް އޮފީސް

"އަޅުގަނޑަކީ ސީދާ ޓެކްނިކަލް ފީލްޑްގެ މީހަކަށް ނުވާތީ ފުރަބަންދު ކުރާނިތޯ ނޫނީ ނޫންތޯ ސިދާ ދަންނަވާކަށް ބޭނުމެއް ނޫން. އެކަމަކު އަޅުގަނޑަށް އެބަ ފެނޭ ތަޖުރިބާކާރު ރާއްޖޭގެ ޑޮކްޓަރުން ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރަމުންދާތަން. އެހެންވީމާ އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ މިއަށްވުރެ ރަނގަޅު ހަރުދަނާ ފިޔަވަޅު އަޅަން ޖެހެއޭ ސަރުކާރުން" ނާޒިމް ވިދާޅުވި އެވެ.

ކޮވިޑުން އަރައިގަތުމަށް އެކި ގައުމުތަކުން ގެންގުޅެނީ އެކި ސްޓްރެޓެޖީތަކެކެވެ. ސްވިޑަންއިން ލޮކްޑައުންއެއް ނުކުރެ އެވެ. ޕާކިސްތާނުން ފުރަބަންދުކުރުމަށް ފަހު ނިންމުން ބަދަލުކޮށް ގައުމު އަލުން ހުޅުވާލީ އޭގެ ސަބަބުން އެތައް ބަޔަކަށް ކުރާނެ ގެއްލުމަށް ވިސްނާފަ އެެވެ. ރާއްޖެއަކީ ސްވިޑަންއެއް ނޫނެވެ. އަދި ޕާކިސްތާނެއްވެސް ނޫނެވެ. ވިސްނަންވީ ކަމަކީ؛ އެއްކޮޅުން އެތައް ބައެއްގެ ފުރާނަ އެވެ. އަނެއްކޮޅުން އެތައް ބަޔަކު ބަނޑަށް ޖެހުމުގެ ފުރުސަތު އޮތްކަމެވެ. އެހެން ވީމާ ނަމްބަރު ތިރިކުރަން އޮތް އެންމެ ރަނގަޅު ހައްލަކީ ކޮންމެ މީހަކުވެސް އަމިއްލައަށް ފަރުދީ ޒިންމާ އަދާކުރުމެވެ.