ކެމޮމައިލް 1

﷽

"ﷲ ސުބުހާނަހޫ ވަތައާލާ އެހެން މަޚުލޫގުންނާއި ޚިލާފަށް އިންސާނާއަށް ބުއްދިދެއްވީ ވިސްނާ ފިކުރުކުރުމަށެވެ. ކުޅަދުންވަންތަކަމާއިމެދުގައެވެ. ވަށައިގެން ފެންނަ ކޮންމެ އެއްޗަކާއިމެދުގައެވެ. ކޮންމެ ކަމަކުން އިބުރަތް ލިބިގަތުމަށެވެ. ކޮންމެ ދުވަހަކު ދުނިޔެދޫކޮށްދާ އިންސާނުންނާއިމެދު ވިސްނައިލުމަކީވެސް ތިބާއަށް ފައިދާ ހުރިކަމެކެވެ. ޒުވާން އުމުރުގައި ވަކިވެގެންދާ މީހުން އިންތިހާއަށް ގިނަވެއްޖެއެވެ. އެލިސްޓްގައި ތިބާގެ ނަން އޮތީ ކިހާހިސާބެއްގައި ކަން އެނގެނީއެއްނޫނެވެ. ވީމަ މި ރަމަޟާންމަހުގެ އެންމެ ދުވަހެއްވެސް ބޭކާރުކޮށްނުލާ އަޅުކަމުގައި ހޭދަކުރުމުން ނަސީބުވެރިއަކަށް ވެވިދާނެއެވެ."

***

އާދައިގެ މަތިން އެރަށް ހިމޭންވެފައި އަމާނެވެ. ހިތްފަސޭހަ ގޮނޑުދޮށާއި ހިމޭން ނޫކުލައިގެ ކަނޑުވެސް އެވަގުތު މިރިއަމްގެ ހިތުގައި އުފެދިފައިވާ ހަލަބޮލިކަމުގެ ދިމާއިދިކޮޅެވެ.

މިރިއަމް އަނބުގަހުގެ ހިޔަލުގައިވާ ޖޯއްޔަކަށް ހަށިގަނޑު ދޫކޮށްލައިގެން އޮވެ ދެފައި ހަލުވަމުން ދިޔައެވެ. އޭނަގެ ނަޒަރު ހުއްޓިފައިވަނީ މޫދުގެ ރާޅުތަކަށެވެ. އިރުއޮއްސެމުން ދިިޔައީ ރަންކުލައިގެ ވިދުމަކުން ދޮންވެލިގަނޑު ފެންވަރުވައިލަމުންނެވެ. އެރަށް އެހެން ދުވަސްތަކާއި ތަފާތެއް ނެތެވެ. ހޫނު ހިމޭން އަދި ހިތްގައިމު މާހުލެކެވެ. އެކަމަކު އޭނަގެ ބޮލުގައި އެނބުރެމުން ދިޔައީ ނުތަނަވަސްކަމެވެ. ކޮންމެވެސް އުދަގޫތަކެއް ވާތީ މަޑުމަޑުން މޭގައި ފިރުމައިލެވުނެވެ.

ރަމަޟާން މަސް އަންނަނީއެވެ. ރޯދަހިފުމާއި ނަމާދުގެ މޫސުމެވެ. އެންމެން ޖޯޝާއި ރޫހާނީ އުފަލަކާއެކު އެ މަހަށް މަރުހަބާ ކިޔަން ފޯރި ހުއްޓަސް އޭނަ އަދި ތައްޔާރެއް ނޫނެވެ. އެހެން ހިތަށް އަރާފައިވެސް ހިތް ގެނބޭގޮތްވިއެވެ. އޭނަ އިންތިޒާރުކުރަނީ މަޖަލާއި މިނިވަންކަމާއިއެކު އެކުވެރިންނާއެކު އުޅުމަށެވެ. އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ޕްލޭންތަކުގައެވެ. ދަތުރު ދިޔުމާއި، އިފްތާރަށްފަހު ހިނގާލަން ދިޔުމެވެ. އަޅުކަމަށްވުރެ ބޮޑަށް ދުނިޔޭގެ އުފާތަކަށެވެ. އޭނަ ޚިޔާލީ ދުނިޔެއިން ހޭލައްވާލީ އުނގުމަތީގައި އޮތް ފޯނުގެ ގުގުމުގެ އަޑަށެވެ. އެއީ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާ ލައިލާގެ މެސެޖެކެވެ. އޭނަ އަވަހަށް ފޯނު ހުޅުވާލާފައި މެސެޖް ކިޔައިލިއެވެ.

"ރަމަޟާން އައީމަ އެކްސައިޓްވެފަ؟ އިފްތާރު ރޭތަކާއި ދަންވަރުތަކަށް އިންތިޒާރުގައި ކެތެއްވެސް ނުވޭ..ރޯދަ ހިފަންތަ؟"

މިރިއަމް ހީލާފައި ޓައިޕްކުރަން ފެށިއެވެ.

" ޔަގީނެއްނު...ރޯދަ ހިފާނަން. އެކަމަކު ރޯދަ ނިންމާލާފައި އެންމެން އެކީގައި އުޅޭނެ ވަގުތަކަށް އެންމެ އިންތިޒާރުކުރެވެނީ. މާ މަޖާވާނެެއްނު........" އޭނަ އަނެއްކާވެސް ފޯނު ކުރިން އޮތް ޖާގައިގާ ބާއްވާފައި ޖޯލީގައި ހަމަޖެހިލިއެވެ. ޖަވާބު އައުން ލަސްވާނެކަން އެނގޭތީ ފުން ނޭވާއެއް ދޫކޮށްލަމުންނެވެ. ރަށްފުށު ނޫންހެއްޔެވެ؟ ނެޓްވެސް ލަސްވާނެއެވެ. ހުރިހާކަމެއްވެސް އުޅޭނީ ފަހަތުގައެވެ. ފޫހިކަމާއެވެ. އޭނަ މިފަދަ ރަށަކަށް އުފަންވީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟

މިރިއަމް އަނެއްކާވެސް ރާޅުތަކުގެ ހަރަކާތްތަކަށް ހިތް ދޫކޮށްލިއެވެ. ރަމަޟާންމަސް ސީރިޔަސްކޮށް ނުނެގުމުން އެކަމާއި ކުށްވެރި އިހުސާސެއް ކުރެވުނެވެ. އެކަމަކުވެސް އެތައް ކަމެއް ދިރިއުޅުގައި ހިނގަމުންދާއިރު އެކަމަށް ސަމާލުކަން ނުދެވިދާނެކަމަށް ސިކުނޑީގެ ކޮންމެވެސް ދިމާލަކުން ބުނެލިއެވެ.

އޭނައަށް ސަތާރަ އަހަރު ފުރެން ދެންއޮތީ އިނގިލިން ގުނައިލެވޭނެހާ މަދު ދުވަސްކޮޅެކެވެ. ދެ ދުވަސް ކުރިން ބާރަވަނަ ގްރޭޑްގައި އުޅޭ ފިރިހެންކުއްޖެއްގެ ފަރާތުން އޭނައަށް ލޯބީގެ ފުރަތަމަ ސިޓީ ލިބުނެވެ. އެއީ އޭނަ އެއްގޮތަކަށްވެސް ގަޔާވާޒާތުގެ ކުއްޖެއްނޫނެވެ. އަދި ކީއްހެއްޔެވެ؟ ފެނުނަސް ފޫހިން ހަލާކުވާވަރުވެއެވެ. އެސިޓީއާއިމެދު ކަންތައްކުރާނެގޮތް ވިސްނާލާފައި ނިންމީ އެންމެންގެ ތެރޭގައި ބޭޒާރުކޮށްލުމަށެވެ.

ތުންފަތަށް ވެރިވި ނުސިޔާނު ހިނިތުންވުން ފަނޑުވީ މަންމަގެ ގޮވުމުގެ އަޑަށެވެ. ރޭގަނޑުގެ ކެއުމަށެވެ. ކަންނެތްކަމާއިއެކު ތެދުވެ ދެފައި ދަމަމުން ހިނގައިގަތީ ދޮންވެލިގަނޑުގައި ފައިވާނުގެ ނިޝާންތައް ދޫކުރަމުންނެވެ. އޭނަ ސްކާޓުން ހިރަފުސް ފޮޅައިލިއެވެ. ގޭގެ މެދުގޯތީގައި ހިނގަން ހަދާފައިވާ މަގުގެ ދެފަރާތުގައި އެކިސައިޒްގެ ގާތައް އަތުރާފައިވިއެވެ. ގޭގެ ފާރުގައި ހުދުކުލަވީއިރު އެންމެ މަޑުކުލައިގެ ނުލުގެ އަސަރު ފެންނައިރު ހީވަނީ އުދަރެހުން ތަންކޮޅެއް ނެއްޓި ފާރުގައި ހޭކިފައިވާ ހެންނެވެ. ގޭގެ ފާރުގައި ކޭއްތެމުންދާ ބޯގަންވިލާގަސްތައް ބަރާވެފައިވަނީ ދަނބު އަދި ފިޔާތޮށިކުލައިގެ މާތަކުންނެވެ. ދޮންވެލިގަނޑު މައްޗަށް މާތައް ވިހުރިފައިވުމުން މަންޒަރު އިތުރަށް ފުރިހަމައެވެ.

ގޭގެ މައިދޮރު ކުޑަކޮށް ހުޅުވިފައިވީއިރު ދޮރުގެ ތަޅުގެ އޮމާންކަން ކެނޑިފައިވަނީ އެތައް ޒަމާނެއްވާންދެން ބޭނުންކުރުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ގޭގެ ލިވިން ރޫމްގެ ތަޅުންމަތި ފޮރުވާފައިވީ އަތުން ވިޔެފައިވާ ކުނަލުންނެވެ. އެއްފަރާތުގައި ބަހައްޓާފައިވީ ދުވަސްވީ ވަކަރު މޭޒުގެ އަރިމަތިން ކޮންމެވެސް ވަރަަކަށް ނެއްޓިފައެވެ. ފާރުތައް ޒީނަތްތެރިވެފައިވީ ފްރޭމްކޮށްފައިވާ ކެލިގްރާފީގެ އާޔަތްތަކުންނެވެ. ފަހަތުގައިވީ މަޑުކުލަތަކަށް އެ އާޔަތްތަކުގެ ކުލަތައް ގަދަކޮށްލާފައިވިއެވެ. ގޭތެރެއަށް ވަނުމާއިއެކު ވައިގެ ފިނިކަން އިހުސާސްވިއެވެ. ނޭފަތުގައި ޖެހުނީ ކޮށާފައިވާ ރާނބާ ފަތުގެ މީރުވަހެވެ.

"މަންމަ އަބަދުވެސް ކޮންމެވެސް މަސައްކަތެއްގައި...ފޫހިވެސް ނުވަނީތަ؟ "މިރިއަމް އަމިއްލަ ނަފުސަށް ބުނެލިއެވެ.

ބަދިގޭގައި ރަސްކަން ކުރާ ފަނޑު ރީދޫކުލައިގެ އަލި ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ތުރުތުރުލަމުން ދިޔައެވެ. އެކަމުގެ ސަބަބުން ގަލުން ހަދާފައިވާ ކައުންޓަރަށް އެޅިފައިވާ ދިގު ހިޔަނިތައްވެސް ހަރަކާތްކުރާފަދައެވެ. އުނދުންމަތީގައި ހުރި މަސްރިހަ ތެލި ކެކެމުން ތަނަށް މީރުވަހެއް ފަތުރަމުން ދިޔައެވެ. އެކަމަކު ތަންކޮޅެއް ފެންގިނައެވެ. ހުޅުވިފައި ހުރި ކުޑަ ދޮރުން އައި ވައިރޯޅި ދޮރުފަތުގައި ދަމާފައިވާ ލޭސް ފަރުދާތަކާއި ކުޅެލިއެވެ. އަދި އަވަށްޓެރިން މަޑުމަޑުން ދައްކާ ވާހަކަވެސް ގޭތެރެއަށް އިއްވައިލިއެވެ. ކިޔާ އެއްޗެއް އޮޅުން ނުފިލިޔަސް އަޑުތައް ކަންފަތުގައި ޖެހުނެވެ.

މިރިއަމް މޭޒުދޮށުގައި ހުރި ގޮނޑިއެއް ދަމާލައިގެން އިށީނެވެ. މޭޒުގެ ވަކަރުގައި އަތުގެ އިނގިލިތަކުން އެއް ރާގަކަށް ތަޅަމުން ދިޔައިރު ބޭރުން އިވެމުންދާ ކަނޑުގެ ރާޅުތަކާއި މެޗްވެއެވެ. ރަށްފުށުގައި ރޯދަމަސް އަބަދުވެސް އިހުސާސްވަނީ ތަފާތުގޮތަކަށެވެ. މަޣުރިބުގެ ކުރިން އެއޮންނަ ފޯރި އަދި ބަންގީގެ އަޑު ވައިގާ ހިފުމާއެކު އުފާވެރި ބޮމެއް ގޮވުން ފަދައެވެ. ރަމަޟާންމަހު ހަނދު ބަލަން އެންމެ ދެދުވަހަށް ވީއެވެ.

އެކަމަކު މިރިއަމް ގެ ތަބީއަތުވީ ގޯސްވެފައެވެ.

މިރިއަމް އޭނަގެ ފޯނުގެ ސްކްރީނުން މޫނަށް ބަލައިލިއެވެ. މަޑު މުށިކުލައެއްގެ ހަންގަނޑު އޮމާންކަމުން ވިދައެވެ. އަވީގައި ގިނައިރު އުޅުމުގެ ސަބަބުން މުށިކުލައަރާފައި އޮތް އިސްތަށިގަނޑު އޮތީ ވިހުރުވިފައެވެ. ތުނި ތުންފަތެކެވެ. އޭނަގެ މަރުހޫމް ބައްޕައާއި ވައްތަރު ހަމައެކަނި ސިފައަކީ ކޯތާފަތުގައިވާ ކަޅުތިލައެވެ. އެކްސިޑެންޓެއްގައި ބައްޕަވަނީ ދުނިޔެއާއި ވަކިވެގެން ގޮސްފައެވެ. އެ ޚިޔާލު އައުމުން ހިތަށް ތޫނު ތަދެއްގެ އިހުސާސް ކުރެވުނެވެ. އޭނަ މަންމައާއި އެހާ ވައްތަރުނުވިނަމައެވެ. ބައްޕަގެ ސިފަތައް ލިބުނުނަމައެވެ. އޭނަގެ ތެދުވެރި މައުސޫމް ބައްޕަ.....

އޭނަގެ ލޮލުން ކަރުނަތިއްކެއް ނީރައިލިއެވެ.

މިރިއަމްގެ މަންމަ ޖަމީލާ ބަދިގެ ތެރޭގައި ހަރަކާތްތެރިވަމުން ދިޔައެވެ. މަންމަ އަޅައިގެން ހުރި ހިޖާބު ވިހުރުވޭ އަޑު ސޫޕް ތެލި ކެކެމުންދާ އަޑުގެ ތެރެއިން ކިރިޔާ އިވޭކަމެވެ. ފިޔާގަނޑު ތެލުލާ ވަސް އެކުޑަ ބަދިގޭގެ ފާރުތަކާއި ވައިގާ ހޫނުކަމާއި ބޯކޮށް ހިފާފައިވިއެވެ. ކުޑަދޮރު ހުޅުވާފައިވުމުން މަންމަގެ ކެއްކުމުގެ ހަވާދު މީރުވަހާއި ކަނޑުގެ ސެންޓްވެސް އެކުވިއެވެ.

މިރިއަމް ގުޑާވެސް ނުލާ އިނެވެ. ނިޔަފަތިތަކުން މޭޒުމަތީގައި އެކި ޕެޓާންތަކަށް ނުފެންނަ ސޫރަތަކެއް ކުރެހުމުގައި ގެއްލިފައެވެ. އޭނަ ވިސްނައިލިއެވެ. އޭނަ ޖެހެނީ ބަދިގޭގައި މަސައްކަތް ކުރަން ހެއްޔެވެ؟ ނޫނެކެވެ. އޭނަގެ ވާޖިބަކީ ފިލާވަޅު ދަސްކުރުމެވެ. ނޫނީ ހަމަ އޮށޯވެލައިގެން އަރާމުކޮށްލުމެވެ. މިއިން ޒަމާނެއްގައި އަރާމުކޮށް ނިދައިލެވުނުކަމެއްވެސް ނޭގެއެވެ. ޔަގީނުންވެސް ހަމަ ނިދި ނުލިބި އަހަރެއްހާ ދުވަސްވެދާނެއެވެ.

"މިރިއަމް....."

އޭނަ ބާރު ނޭވާއެއް ދޫކޮށްލާފައި ތެދުވެ ކެބިނެޓާއި ދިމާލަށް ހިނގައިގަތީ ބިންމަތީ ދެފައި ކާއްތަމުންނެވެ. ތަށިތައް އެކަތި އަނެކައްޗާއި މައްލަވަ ކޮށްލީ އޭނަ ދަމައިގަތްގޮތުންނެވެ. ގަސްތުގައި އޭނަ ގެ ކޮންމެ ހަރަކާތެއްގެ އަޑުގަދަކޮށްލިއެވެ. ހިމޭން އިހުތިޖާޖެކެވެ. މަންމަ އެއްޗެކޭ ނުބުންޏަސް އެހިމޭންކަމުގައި ވި ނުރުހުން އޭނައަށް ނަގައިގަނެވުނެވެ.

"އަބަދުވެސް އެހީވާން މިޖެހެނީ ކީއްވެ؟"މިރިއަމް ތުންތަޅުވައިލިއެވެ.

މަންމަ އެއްޗެކޭ ނުބުނެ ހުރެ ދޭފަތުން ސޫޕް ހަލުވަމުން ދިޔައެވެ. އެހެން ދުވަހާއި ޚިލާފަށް އަތުގެ ހަރަކާތް ތަންކޮޅެއް ލަހެވެ. އޭނަ މަންމައަށް ބަލައިލީ ބުމަ ހިއްލަމުންނެވެ. އާއްމުކޮށް ބަދިގޭގައި އުޅޭއިރު މަންމަގެ އަތްމަތި އަވަސްވެފައި މަސައްކަތް ނިންމާލަން ގިނައިރެއް ނުނަގާނެއެވެ. އެކަމަކު މިފަހަކަށް އައިސް ލަސްވުމާއި ހަނދާންނެތުމުގެ އަލާމާތްތައް ފެނެއެވެ. ލޮނު އެޅުނުކަން ޔަގީންނުވެފައެވެ. ރަގަޅަށް ނުކެއްކެނީސް އުދުން ނިވައިލަފާނެއެވެ.

"މަންމަ އެހެރީ ކިއުކަންބާ ކޮށަން ހަނދާންނެތިފަ..." މަރިޔަމް ކަޓިން ބޯޑަށް އިޝާރާތްކޮށްލިއެވެ.

ޖަމީލާ އެއަށް ބަލައިލީ ފުރަތަމަފަހަރަށް ކިއުކަމްބާއެއް ފެނުމުން ބަލައިލާފަދަ ތަފާތު ނަޒަރަކުންނެވެ."އޯ...." ޖަމީލާ ވަޅި ނެގިއިރު ކުޑަކޮށް އަތުން ދޫޫވާގޮތް ވިޔަސް ދެވަނަ ސިކުންތުކޮޅުގައި ރަގަޅަށް ހިފެހެއްޓިއެވެ. އެމަންޒަރުން މިރިއަމްގެ ހިތަށް ނުތަނަސްވަކަން ވެރިޔަސް އޭނަ އެޚިޔާލުތައް އެއްފަރާތްކޮށްލިއެެވެ.