ޓީބީ: ފަސޭހައިން ފެތުރޭ، ޖެހުން ކައިރީގައި އޮތް ނުރައްކަލެއް!

ދުނިޔޭގެ ސިއްހަތު ޖަމިއްޔާ، ޑަބްލިއުއެޗްއޯއިން މި އަހަރު ނެރުނު ތަފާސް ހިސާބުތައް ދައްކާގޮތުން ޓިއުބަކިއުލޯސިސް (ޓީބީ) ނުވަތަ ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ކިޔާ ގޮތުންނަމަ ކެއްސުން ބައްޔަކީ ދުނިޔެއިން އެންމެ ގިނަ މީހުން މަރުވާ 10 ބަލީގެ ތެރެއިން އެއް ބައްޔެވެ. ގައިން ގަޔަށް އަރާ ބަލިތަކުގެ ތެރެއިން ތިންވަނައަށް އެންމެ ނުރައްކާތެރި ބައްޔަކީ ވެސް އެއީއެވެ.

ދެހާސް ސޯޅަވަނަ އަހަރު އެކަނި ވެސް 10.4 މިލިއަން މީހުންނަށް ޓީބީ ބަލި ޖެހުނުއިރު އެ ބަލީގައި 1.7 މިލިއަން މީހުން ވަނީ އެ އަހަރު މަރުވެފައެވެ. އަދި ހަމަ އެ އަހަރު އެއް މިލިއަން ކުޑަކުދިންނަށް ޓީބީ ޖެހިފައިވާއިރު 250،000 ކުދިން ވަނީ އެ ބަލީގައި މަރުވެފައެވެ.

އެހެންކަމުން 2030 އާ ހަމައަށް ދުނިޔެއިން ޓީބީ ނައްތާލުމަކީ އދ. އިން ކަނޑައެޅި ދެމެހެއްޓެނިވި ތަރައްގީގެ އެޖެންޑާގައި ހިމެނޭ ފުރިހަމަ ސިއްހަތާއި ދުޅަހެޔޮކަމުގެ ލަނޑުދަނޑީގައި ހިމެނޭ ވެސް ކަމެކެވެ.

ޓީބީ އަކީ ކޮބާ؟

ޓީބީ ނުވަތަ ޓިއުބަކިއުލޯސިސް އަކީ މައިކްރޯބެކްޓީރިއަލް ޓިއުބަކިއުލޯސިސް ކިޔާ ޖަރާސީމަކުން ފެތުރޭ ގައިން ގަޔަށް އަރާ ބައްޔެކެވެ. ކޮންމެ އުމުރެއްގެ މީހަކަށް ވެސް ޖެހިދާނެ ޓީބީ ބަލި އާންމުކޮށް ޖެހެނީ ފުއްމާމެޔަށެވެ. ނަމަވެސް ގޮހޮރު، މައިބަދަ، ކަށި ފަދަ ހަށިގަނޑުގެ އެހެން ގުނަވަންތަކަށް ވެސް ޓީބީ ޖެހިދާނެއެވެ.

ފަސޭހައިން ފެތުރޭ ބައްޔެއް

ފުއްޕާމެޔަށް ޖެހޭ ޓީބީ ވަރަށް ފަސޭހައިން އެހެން މީހުންގެ ގަޔަށް އަރާގޮތް ވެއެވެ. އެއީ ކެއްސުމާއި، ކިބިހި އެޅުން، ވާހަކަދެއްކުން، ކުޅުޖެހުން، އަދި ހުނުން ފަދަ ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ތެރޭގައި ބަލީގެ އަހުލުވެރިޔާގެ ފަރާތުން ވައިގެ ތެރެއަށް ޖަރާސީމު ބޭރުވެ، ކައިރީގައި އުޅޭ މީހުންގެ ގަޔަށް ނޭވާލުމުގެ ޒަރީއާއިން ބަލި ޖައްސާ ޖަރާސީމް ވާސިލުވުމުންނެވެ.

ޓީބީ ބަލީގެ ޖަރާސީމު ހަށިގަނޑަށް ވާސިލްވާ އެންމެނަށް ބަލީގެ އަސަރު ނުކުރުން އެކަށީގެންވެއެވެ. އެގޮތަށް ބަލީގެ އަސަރުތައް ފެންނަނީ 10 ޕަސެންޓް މީހުންގެއެވެ.

ނަމަވެސް އެފަދަ މީހުންގެ ތެރެއިން ހަށިގަނޑުގެ ދިފާއީ ނިޒާމު ބަލިކަށި މީހުން، ހަކުރު ބަލި ޖެހިފައިވާ މީހުން، ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ މީހުންނަށް ބަލީގެ އަލާމާތްތައް ފެނުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑުވެއެވެ.

ހާއްސަކޮށް ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރުމަކީ ޓީބީ ބަލި ޖެހުމަށް އަދި އެ ބަލީގައި މަރުވުމަށް މެދުވެރިވާ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބެވެ. ދުނިޔޭގައި ފެންނަ ޓީބީގެ ހުރިހާ ކޭސްތަކުގެ ތެރެއިން 20 ޕަސެންޓަކީ ސީދާ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރުމުގެ ސަބަބުން ޓީބީއަށް މަގުފަހިވެ، ބަލިޖެހިފައިވާ މީހުން ކަމަށް ދިރާސާތަކުން ދައްކައެވެ.

ޓީބީ ބަލި ޖެހުމުން ފެންނާނީ މި އަލާމާތްތައް

ޓީބީ ބަލި ޖެހޭ ގުނަވަނެއްގެ ގޮތުން ބަލީގެ އަލާމާތްތައް ތަފާތުވެއެވެ. ފުއްޕާމެޔަށް ޓީބީ ޖެހުމުން ފެނިދާނެ އަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި:

• އާދަޔާހިލާފަށް ދިގުމުއްދަތަކަށް (ތިން ހަފްތާއަށްވުރެ ގިނަ ދުވަސް ވަންދެން) ކެއްސުން
• މާބޮޑަށް ވަރުބަލިވެ، ވަރުދެރަވުން
• ކާހިތް ނުވެ، ބަރުދަން ލުއިވުން
• ރޭގަނޑު ހުން އައިސް ދާހިއްލުން
• ވިންދު ޖެހުން އިތުރުވުމުން
• ކަރުގައި ގޮށްލުން
• ނޭވާކުރުވުން
• މޭގައި ރިއްސުން ހިމެނެ އެވެ.

ކެއްސާނަމަ، ކެއްސުމާއެކު ގަނޑުގަނޑަށް ހުންނަ ދަވަ ނުވަތަ އަރިދަފުސް ބޭރުވާނެއެވެ. ބައެއް ފަހަރު އަރިދަފުސްގަނޑުގެ ތެރޭގައި ލޭ ވެސް ހުރުން އެކަށީގެންވެއެވެ. ނަމަވެސް ޓީބީގެ ފުރަތަމަކޮޅު މި އަލާމާތްތައް ހުންނާނީ ވަރަށް އާދައިގެ މިންވަރަކަށެވެ.

ފުއްޕާމެޔަށް ކުރިމަތިވާ ބައްޔެއް ކަމުގައިވާ ނިއުމޯނިއާ އަދި ފުއްޕާމޭގެ ކެންސަރު ޖެހުމުން ކުރިމަތިވާ އަލާމާތްތަކާއި ޓީބީ ޖެހުމުން ކުރިމަތިވާ އަލާމާތްތަކުގައި އެއްގޮތްކަމެއް ހުރެއެވެ. އެހެންކަމުން މިބަލިތަކުގެ ތަފާތު ދެނެގަނެވެނީ ޓެސްޓުތަކެއްގެ އެހީގައެވެ.

ޓީބީ ބަލި ޖެހިފައިވޭތޯ ބަލަނީ ކުޅުގައި ޖަރާސީމު ހުރިތޯ ކުރާ ޓެސްޓުތަކުންނާއި އެކްސްރޭއިންނެވެ. ނަމަވެސް ފުއްޕާމޭ ނޫން އެހެން ގުނަވަނަކަށް ޓީބީ ޖެހިފައިވާނަމަ އެހެނިހެން ޓެސްޓުވެސް ހަދަން ޖެހިދާނެއެވެ.

ޓީބީ އަށް ދެވޭ ފަރުވާއަކީ މިއީ

ޓީބީއަކީ އަވަހަށް ދެނެގަނެ، ގަވާއިދުން ފަރުވާ ކުރެވިއްޖެނަމަ މުޅިން ފަސޭހަވާ ބައްޔެކެވެ. މުޅި ދުނިޔޭގައިވެސް ޓީބީގެ ފަރުވާއަށް ދެވެނީ އެއް ބޭހެކެވެ. އާންމުކޮށް ޓީބީގެ ފަރުވާ ދެނީ ހަ މަސް ދުވަހަށެވެ. ނަމަވެސް ބައެއް ކަހަލަ ޓީބީއަށް މިއަށްވުރެ ގިނަ ދުވަހު ފަރުވާ ކުރަންޖެހިދާނެއެވެ.

ޓީބީއަކީ ޑައިރެކްޓްލީ އޮބްޒާވްޑް ޓްރީޓްމަންޓް ޝޯޓްކޯޒް ނުވަތަ ސީދާ ބެލުމުގެ ދަށުން ފަރުވާ ދެވޭ ބައްޔެކެވެ.

އޭގެ މާނައަކީ ޓީބީގެ ބޭސް، ބަލިމީހާ ކޮންމެ ދުވަހަކު ކާނީ ސިއްހީ އެހީތެރިއެއްގެ ނުވަތަ ޒިންމާދާރު އެހެން ފަރާތެއްގެ ބެލުމުގެ ދަށުންނެވެ. އެކަމުގެ ސަބަބުން ބޭސް މެދުކެނޑުން މަދު ކުރެވި ބޭހަށް ނުގުޑާ ޓީބީއަށް ބަދަލުވުމުގެ ފުރުސަތު ކުޑަވެއެވެ.

ޓީބީއަށް ފަރުވާ ލިބިގަންނައިރު ސަމާލުވާން ޖެހޭ އެންމެ މުހިންމު އެއްކަމަކީ ވެސް ބަރާބަރަށް ބޭސް ބޭނުންކުރުމެވެ. ބޭސްތައް ބޭނުންކުރުން ކަނޑައެޅިފައިވާ މުއްދަތުގެ ކުރިން ހުއްޓާލައިފިނަމަ ބައެއް ފަހަރު ފަރުވާ ލިބިގަންނަންޖެހޭ މުއްދަތު އިތުރުވެ، އަދި އަލުން ފަރުވާ ކުރަން ފަށަންވެސް ޖެހިދާނެއެވެ. މާނައަކީ އަލުން އާ ފެށުމަކުން ފަށަންވެސް ޖެހިދާނެއެވެ.

ފުއްޕާމެޔަށް ޖެހިފައިވާ ޓީބީއަށް އެކަށީގެންވާ ގޮތަކަށް ފަރުވާ ނުދެވިއްޖެނަމަ އެހެން ގުނަވަންތަކަށް ޓީބީގެ އަސަރު ފޯރައި، އާހިރު ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން މަރާއި ކުރިމަތިލާން ޖެހެއެވެ.

ޓީބީން ރައްކާތެރިވުން

ޓީބީ ބަލިން ރައްކާތެރިވުމަށް އެޅެން އޮތް އެންމެ މުހިންމު ފިޔަވަޅުތަކަކީ ބަލި ހުރިތޯ ދެނެގަނެ، ޓެސްޓުކޮށް ގަވާއިދުން ފަރުވާކުރުމާއި ޅަފަތުގައި ބަލިން ރައްކާތެރިވުމަށް ވެކްސިން ދިނުމެވެ.

ޓީބީން ރައްކާތެރިވުމަށް ޅަފަތުގައި ދެވޭ އެއް ފަރުވާއަކީ ބީސީޖީ ވެކްސިނެވެ. އެ ވެކްސިނަކީ އެއުމުރުގެ ކުދިންނަށްޖެހޭ ޓީބީގެ ބައެއް ނުރައްކާތެރި ވައްތަރުތަކުން ރައްކާތެރިކުރުމަށް ދެވޭ ވެކްސިނެކެވެ.

އެ ވެކްސިން ޅަފަތުގައި ޖެހިނަމަވެސް އެއަށްވުރެ އުމުރުން ދުވަސްވުމުން ޓީބީ ބަލި ޖެހުމުގެ ފުުރުސަތު އޮވެއެވެ. ނަމަވެސް ޅަފަތުގައި ޖެހޭ ޓީބީގެ ނުރައްކާތެރި ވައްތަރުތަކުން ސަލާމަތްކުރުމަށް ވިހެއުމާއެކު ބީސީޖީ ވެކްސިން ދިނުން މުހިންމެވެ.

ކުޅުގައި ޖަރާސީމު ހުރި ޓީބީގެ ބައްޔަށް މީހަކު ޑައިގްނޯސް ކުރެވުމުން، އިތުރު މީހުންނަށް ބަލި ފެތުރުނަ ނުދިނުމަށް، އޭނާއާ އެއްކޮށް އުޅޭ މީހުންވެސް ޓީބީއަށް ޓެސްޓު ކުރެވޭނެއެވެ. އެގޮތުން އެއް ގެއެއްގައި ނުވަތަ އެއް ތަނެއްގައި ދިރިއުޅޭ މީހުން، އެއް ތަނެއްގައި ވަޒީފާ އަދާ ކުރާ ފަރާތްތައް ނުވަތަ އެއް ކުލާހެއްގައި ކިޔަވާ ކުދިން ހިމެނެއެވެ.

މީގެ އިތުރުން ބަލި ހުރިތޯ ގިނަ އަދަދެއްގެ މީހުން ސްކްރީން ކުރެވޭ އެހެން ހާލަތަކީ އެ ބަލި އެބައެއްގެ ތެރޭގައި ފެތުރުމުގެ ނުރައްކާ ބޮޑު ފަރާތްތަކެވެ. މިސާލަކަށް އެއް ތަނެއްގައި ދިރިއުޅޭ ގިނަ އަދަދެއްގެ ބިދޭސީން، ނުވަތަ އެކި ކަހަލަ މަރުކަޒުތަކުގައި ބަންދުވެފައި ތިބޭ މީހުން ހިމެނެއެވެ.